Τελικά δήμαρχε, τι ισχύει για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις;

Θεσμικές δυνατότητες συνεργασίας φορέων Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας και Τοπικής Αυτοδιοίκησης - Ανάρτηση της Δράσης

"Έχουμε επανειλημμένα μιλήσει στο Δημοτικό Συμβούλιο για τις επιχειρήσεις Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (Κ.ΑΛ.Ο.)* Έχουμε προτείνει να μπορούν να αναλάβουν π.χ. τη λειτουργία των αναψυκτηρίων του Δήμου συνεταιρισμοί νέων ή/και ανέργων. Την ίδια πρόταση επαναφέραμε πρόσφατα, με αφορμή τη συζήτηση για τη δημοπράτηση καντίνας στη Ναυτική Βάση. (Αναγνωρίσαμε την ανάγκη δημιουργίας της καντίνας, αλλά επισημάναμε ότι η πρόταση της δημοτικής αρχής δεν ήταν συγκεκριμένη και νομικά τεκμηριωμένη). Θεωρούμε ότι η ανάπτυξη μορφών Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας θα συμβάλει, εκτός των άλλων, στην υιοθέτηση μιας διαφορετικής αντίληψης στην άσκηση της τοπικής εξουσίας. Ότι με τις κοινωνικές επιχειρήσεις σε ρόλο καταλύτη και την παρέμβαση της Τ.Α., μπορεί να ενισχυθεί η συμμετοχή των πολιτών, των τοπικών φορέων, του συνόλου της τοπικής κοινωνίας στη διαχείριση των τοπικών υποθέσεων.

Εξάλλου, συχνά στα Βριλήσσια έχουν προκληθεί προβλήματα και διαμαρτυρίες με την υπερβολική «αξιοποίηση» των δημοτικών χώρων από ιδιώτες μισθωτές του Δήμου: μη τήρηση του ωράριου λειτουργίας, «χαλάρωση» των όρων της σύμβασης, (υπερβολική ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων, διεύρυνση καταλόγου προσφερόμενων ειδών κλπ). Η ανάπτυξη ενός «τρίτου» τομέα κοινωνικής επιχειρηματικότητας χαμηλής έντασης, που θα δίνει ρόλο σε συνεταιριστικά εγχειρήματα, μπορεί να απαλλάξει την αυτοδιοίκηση από τις τριβές που δημιουργούνται μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου συμφέροντος.

Καθώς οι προτάσεις μας αυτές έχουν αντιμετωπιστεί από την δημοτική αρχή, στην καλύτερη περίπτωση ως μη γινόμενες και στη χειρότερη ειρωνικά, ας δούμε τι προβλέπει η νομοθεσία για τη δυνατότητα συνεργασίας μεταξύ φορέων Κ.ΑΛ.Ο. και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Διότι, εκτός των άλλων, κάποιοι αγνοούν τα... προβλεπόμενα!

1. Παραχώρηση χρήσης δημοτικών ακινήτων και κινητών πραγμάτων

Σύμφωνα με το άρθρο 185 του ν. 3463/06 (όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 196 του ν. 4555/18), επιτρέπεται να παραχωρείται δωρεάν για μια πενταετία, η χρήση δημοτικών ακινήτων σε φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας του ν. 4430/2016 που έχουν την έδρα τους ή ασκούν τη δραστηριότητά τους στον οικείο δήμο με στόχο την ενίσχυση της τοπικής και κοινωνικής ωφέλειας. Η σχετική απόφαση λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των μελών από του δημοτικού συμβουλίου Μετά τη λήξη της πενταετίας, επιτρέπεται η απευθείας εκμίσθωση του ιδίου ακινήτου στον συγκεκριμένο φορέα Κ.ΑΛ.Ο.. Σύμφωνα με τον ίδιο νόμο (όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 196 του ν. 4555/18) δίνεται επίσης η δυνατότητα στους ΟΤΑ να παραχωρούν δωρεάν τη χρήση κινητών πραγμάτων σε αυτού του είδους τους φορείς. Και στις δύο περιπτώσεις προϋπόθεση είναι να έχουν την έδρα τους ή να ασκούν τη δραστηριότητά τους στον οικείο δήμο και οι σχετικές αποφάσεις του αρμόδιου δημοτικού συμβουλίου να παίρνονται με απόφαση απόλυτης πλειοψηφίας του παρόντων μελών του.

2. Σύναψη Προγραμματικών συμβάσεων Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Φορέων Κ.ΑΛ.Ο.

Οι φορείς κοινωνικής οικονομίας δύνανται να συνάψουν προγραμματικές συμβάσεις με το Δημόσιο ή φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα και τους Ο.Τ.Α. α’ και β’ βαθμού, για τη μελέτη και εκτέλεση έργων και προγραμμάτων κοινωνικής ωφέλειας που αναφέρονται στους καταστατικούς σκοπούς τους (άρθρο 4 του Ν. 4430/16). Για την εκτέλεση των προγραμματικών συμβάσεων δεν επιτρέπεται η απασχόληση προσωπικού του ενός συμβαλλομένου στον άλλον, αλλά επιτρέπεται η παραχώρηση της χρήσης ακινήτων, εγκαταστάσεων, μηχανημάτων και μέσων. Ισχύουν δε για αυτές τις συμβάσεις τα ισχύοντα για κάθε σύμβαση που συνάπτει το δημόσιο ή οι φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Επίσης, ορίζεται το όργανο παρακολούθησης της εφαρμογής της και οι αρμοδιότητές του, καθώς και οι ρήτρες σε βάρος του συμβαλλομένου που παραβαίνει τους όρους της προγραμματικής σύμβασης. Η χρηματοδότηση των συμβαλλόμενων φορέων για την εκτέλεση των προγραμματικών αυτών συμβάσεων μπορεί να προέρχεται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων μέσω προγραμμάτων συγχρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται αμιγώς από εθνικούς πόρους, τον Τακτικό Προϋπολογισμό ή άλλα εθνικά ή περιφερειακά προγράμματα, καθώς και από τους προϋπολογισμούς των συμβαλλόμενων φορέων. Είναι δυνατή η χρηματοδότηση των συμβαλλομένων και από φορείς του δημόσιου τομέα που δεν μετέχουν στην προγραμματική σύμβαση.

3. Συμβάσεις ανατιθέμενες κατά αποκλειστικότητα

Με το νόμο 4412/201 ενσωματώθηκαν στην Ελληνική νομοθεσία, οι ευρωπαϊκές οδηγίες για την ενεργοποίηση των δημόσιων συμβάσεων κοινωνικής αναφοράς και δίνεται η δυνατότητα στις αναθέτουσες αρχές του ευρύτερου δημόσιου τομέα να διενεργούν διαγωνισμούς λαμβάνοντας υπόψη κοινωνικά κριτήρια. Σύμφωνα με το άρθρο 20 του νόμου 4412/16 «Συμβάσεις ανατιθέμενες κατ’ αποκλειστικότητα», οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να παραχωρούν αποκλειστικά το δικαίωμα συμμετοχής σε διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων σε Προστατευμένα Παραγωγικά Εργαστήρια, Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς Περιορισμένης Ευθύνης, Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις Ένταξης και κάθε άλλο οικονομικό φορέα που έχει ως κύριο σκοπό, δυνάμει του καταστατικού του, την επαγγελματική και κοινωνική ένταξη ατόμων με αναπηρία ή μειονεκτούντων προσώπων, εφόσον περισσότεροι από 30% των εργαζομένων του φορέα είναι εργαζόμενοι με αναπηρία ή μειονεκτούντες εργαζόμενοι. Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 110 του ν. 4412/16 που αφορά «Αποκλειστικές συμβάσεις για ορισμένες υπηρεσίες», οι αναθέτουσες αρχές μπορεί να παραχωρούν κατά αποκλειστικότητα το δικαίωμα συμμετοχής σε διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων, στις αναφερόμενες στο άρθρο 107 υγειονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές υπηρεσίες, σε Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις, που είναι εγγεγραμμένες στο Μητρώο Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας και έχουν ως κύριο σκοπό, δυνάμει του καταστατικού τους, την επαγγελματική και κοινωνική ένταξη ατόμων με αναπηρία ή μειονεκτούντων προσώπων, εφόσον περισσότεροι από τουλάχιστον 30% των εργαζομένων της επιχείρησης είναι εργαζόμενοι με αναπηρία ή μειονεκτούντες εργαζόμενοι. Εδώ ορίζεται από τους νομοθέτες ότι οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις πρέπει να πληρούν σωρευτικά συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Αυτές είναι να έχουν σκοπό την επιδίωξη αποστολής δημόσιας υπηρεσίας, τα κέρδη τους να επενδύονται εκ νέου, η διανομή ή αναδιανομή τυχόν κερδών να γίνεται υπό όρους συμμετοχικότητας, ενώ συμμετοχικές πρέπει να είναι και οι δομές διοίκησης ή ιδιοκτησίας της επιχείρησης και τέλος να μην έχει ανατεθεί στην συγκεκριμένη επιχείρηση από τη ίδια αναθέτουσα αρχή, σύμβαση για τις ίδιες υπηρεσίες κατά την τελευταία τριετία. Η μέγιστη διάρκεια της σύμβασης δεν υπερβαίνει τα τρία έτη και η επιλογή των αναδόχων μεταξύ των επιχειρήσεων πραγματοποιείται με αντίστοιχη προκήρυξη διαγωνισμού που απευθύνεται στο σύνολο τους.

Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη συγκρότηση και προώθηση φορέων Κ.ΑΛ.Ο.

Η νομοθεσία δεν ορίζει μόνο τις δυνατότητες συνεργασίας ανάμεσα σε αυτούς τους δύο φορείς, αλλά αναφέρει ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να αναλάβει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της Κ.ΑΛ.Ο., προσεγγίζοντάς την ως σύμμαχο και εργαλείο της Αυτοδιοίκησης με ειδικό ρόλο, μέσω του οποίου αξιοποιούνται νέες μορφές οργάνωσης και παρέμβασης και, κυρίως, εφαρμόζονται συμμετοχικές διαδικασίες που εξασφαλίζουν την κινητοποίηση, συμμετοχή και αξιοποίηση της τοπικής κοινωνίας. Σε τοπικό επίπεδο είναι δυνατόν να αναπτυχθούν στρατηγικές και συνεργασίες με τη συμμετοχή των κατοίκων, πολύ πιο συγκεκριμένες και αποτελεσματικές σχετικά με τα τοπικά εισοδήματα, την τοπική απασχόληση, την προώθηση αναγκών και υπηρεσιών. Η κινητοποίηση των τοπικών κοινωνιών, με τη σειρά της, μπορεί να ενισχύσει τους κοινωνικούς και πολιτισμικούς δεσμούς.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, στο πλαίσιο του αναπτυξιακού της ρόλου, μπορεί να διερευνήσει δραστηριότητες και να κινητοποιήσει το τοπικό κοινωνικό κεφάλαιο για την επίτευξη κοινωνικών επενδύσεων και δραστηριοτήτων. Σε τοπικό επίπεδο είναι εφικτό να σχεδιαστούν στρατηγικές ανάπτυξης με τη συμμετοχή των δρώντων τοπικών φορέων, να επιμεριστούν δράσεις και έργο στο σύνολο των συμμετεχόντων, να δημιουργηθούν δίκτυα συνεργασίας και συνέργειας, να αναληφθούν δεσμεύσεις συγκεκριμένες και αποτελεσματικές από φορείς και κατοίκους και τέλος να γίνει κοινωνικός έλεγχος, απολογισμός και ισολογισμός. Μέσα από τέτοιες διαδικασίες μπορούν να ενισχυθούν η εμπιστοσύνη, η αμοιβαιότητα, η δημιουργία σχέσεων αλληλεγγύης, οι συμμετοχικές προσπάθειες και η προώθηση μορφών συλλογικότητας. Η Αυτοδιοίκηση, μπορεί να παίξει σημαντικό υποστηρικτικό, συντονιστικό, οργανωτικό ρόλο στην προώθηση της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, α αναδείξει την ανάπτυξη της σε τοπική υπόθεση με την προώθηση του θέματος στις Επιτροπές του Δημοτικού Συμβουλίου (π.χ. Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης, Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, Δημοτικό Συμβούλιο Νέων). Να εκπονήσει Σχέδιο Ανάπτυξης Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας, το οποίο θα εντοπίζει τομείς και κλάδους στους οποίους μπορούν να αναπτυχθούν δραστηριότητες αυτού του είδους λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό, κοινωνικό, πολιτισμικό και πλουτοπαραγωγικό υπόβαθρο του Δήμου. Τέλος μπορεί να συγκροτήσει υποστηρικτική δομή για την ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας, αναθέτοντας την ευθύνη των παραπάνω σε κάποιο πολιτικό όργανο (π.χ. υπεύθυνο, ή Αντιδήμαρχο ή εντεταλμένο σύμβουλο) ή σε οργανική μονάδα (Γραφείο, Τμήμα) και να εξασφαλίσει Δίκτυο με συμμετοχή Φορέων όπως Πανεπιστημιακά ή Ερευνητικά Ιδρύματα, Επιμελητήρια, Συνδικαλιστικές Οργανώσεις, ΟΑΕΔ κοκ.

Στα Βριλήσσια

Αυτός ο ρόλος των Δήμων είναι και ουσιαστικός (άρθρο 102 του Συντάγματος) και αυτονόητος, αφού οι Δήμοι είναι εγγύτερα στους πολίτες και τις τοπικές κοινωνίες. Στην περίπτωση του Δήμου Βριλησσίων, ο ρόλος αυτός δεν ασκείται. Δεν παραγνωρίζουμε βέβαια, ότι συνολικά στη χώρα μας, υπάρχουν ελλείμματα στους τομείς γνώσης, κουλτούρας, χρηματοπιστωτικών εργαλείων που δυσχεραίνουν το εγχείρημα της ανάδειξης Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας. Στην πόλη μας όμως, φαίνεται να μην υπάρχει και πρόθεση αναζήτησης των δυνατοτήτων που δημιουργούνται από τη σχέση Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Συνεταιριστικών Φορέων. Το διαρκώς επαναλαμβανόμενο επιχείρημα των διοικήσεων, όποτε που θέτουμε το θέμα στα δημοτικά συμβούλια, ότι «δεν αποκλείουμε τις Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις από τους διαγωνισμούς του Δήμου» ή το ότι «δεν υπάρχουν τέτοιες επιχειρήσεις στον Δήμο μας», δείχνει ότι το ζήτημα έχει αγνοηθεί από την Δημοτική Αρχή. Διότι ένας Δήμος μπορεί να διευκολύνει καθοριστικά τη δημιουργία κοινωνικών συνεταιρισμών, παρέχοντάς τους έδρα, νομική και λογιστική υποστήριξη κλπ. Αλλά όπως σχεδόν πάντα συμβαίνει στην πολιτική, δείχνει και κάτι άλλο: Ότι η άγνοια δεν είναι το κύριο πρόβλημα. Ακόμη πιο σημαντική είναι η έλλειψη θέλησης και η αδιαφορία...

Κίνηση Δημοτών Βριλησσίων ΔΡΑΣΗ για μια Άλλη Πόλη

* Ο Ν. 4019/2011, όρισε ως Κοινωνική Οικονομία: «Το σύνολο των οικονομικών, επιχειρηματικών, παραγωγικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, οι οποίες αναλαμβάνονται από νομικά πρόσωπα ή ενώσεις προσώπων, των οποίων ο καταστατικός σκοπός είναι η επιδίωξη του συλλογικού οφέλους και η εξυπηρέτηση γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων». Ο πιο πρόσφατος νόμος 4430/2016, όρισε ως Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία: «Το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων που στηρίζονται σε μία εναλλακτική μορφή οργάνωσης των σχέσεων παραγωγής, διανομής, κατανάλωσης και επανεπένδυσης, βασισμένη στις αρχές της δημοκρατίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης, της συνεργασίας, καθώς και του σεβασμού στον άνθρωπο και το περιβάλλον». (Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης & Αυτοδιοίκησης, Έκθεση Τ.Α. και Κ.ΑΛ.Ο., Ιανουάριος 2021)."

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο