Utama, Το Σπίτι μας

Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου 2024, 8:15’μμ, στο ΤΥΠΕΤ (Υμηττού & Πλαταιών) από το Cine Δράση

Utama, Το Σπίτι μας/Utama

 

Βολιβία, Ουρουγουάη, Γαλλία, Κοινωνικό, 2022. Διάρκεια: 87’. Σενάριο-Σκηνοθεσία: Alejandro Loayza Grisi Πρωταγωνιστούν: José Calcina, Luisa Quispe, Santos Choque lever

Το Cine Δράση συνεχίζει τις προβολές του την Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου στις 8:15΄μμ στο ΤΥΠΕΤ με το φιλμ «Utama, Το Σπίτι μας». Με απλά, γνωστά αφηγηματικά στοιχεία ο Βολιβιανός σκηνοθέτης Alejandro Loayza Grisi κατασκευάζει μια ταινία εκθαμβωτική, δυνατή, οδυνηρή, γεμάτη σιωπές και συναισθήματα, που βλέπεται και ακούγεται σαν ανθρωπιστικό μάθημα, ξόρκι ή προειδοποίηση για την κατάσταση της γης, που εκεί στα υψίπεδα της Βολιβίας οι γηγενείς την θεωρούν ιερή, αλλά εκείνη στοιχειωμένη από την κλιματική αλλαγή αργά και σταθερά καταστρέφεται. Βραβείο στο Σάντανς, επίσημη πρόταση της Βολιβίας για το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης ταινίας. 

Η ιστορία του «Utama» (που σημαίνει στη γλώσσα Aymara το «σπίτι μας») διαδραματίζεται στο Αλτιπλάνο, τη δεύτερη ψηλότερη κατοικημένη περιοχή της γης μετά το Θιβέτ, με μέσο υψόμετρο τα 3750 μέτρα. Ένας τόπος γαλήνιος και παραδεισένιος από τις πιο άγριους της γης, με ακραίες κλιματολογικές συνθήκες. Εκτείνεται στη Βολιβία, το Περού, τη Νότια Χιλή και την Αργεντινή. Δεσπόζει ανάμεσα στις οροσειρές και τις πανύψηλες ηφαιστειακές κορυφές των Άνδεων με τις πολύχρωμες λίμνες και την ατέλειωτη, χωρίς ίχνος πράσινου καφέ γη, με το ξερό, σκασμένο από τον ήλιο έδαφος. Στη μέση του άνυδρου τοπίου κυλάει ένα ποτάμι με μειωμένη την ορμή του. Στα νερά του ξεδιψάνε τα ζώα και πλένουν ρούχα οι γυναίκες. Στο κομμάτι που ανήκει στη Βολιβία οι ιθαγενείς που έχουν απομείνει ζουν από την εκτροφή λάμα (το 70% του είδους παγκοσμίως βρίσκεται στην Βολιβία), ζώα ευπροσάρμοστα στις συνθήκες άκαρπης γης που αντέχουν αρκετές ημέρες χωρίς νερό. 

Σε αυτή την περιοχή που ακόμα δεν την έχουν αλλοιώσει τα «αγαθά» του πολιτισμού, αλλά ούτε έχει ευλογηθεί με τις ανέσεις του, η ζωή είναι σκληρή. Οι Virginio (José Calcina) και η Sisa (Luisa Quispe) δουλεύουν τη γη τους και φροντίζουν ένα κοπάδι λάμα. Τα ξεχωρίζουν από αυτά των συγχωριανών τους στολίζοντας τα με ροζ κορδελάκια στα αυτιά. Είναι ηλικιωμένοι ιθαγενείς της φυλής των Κέτσουα. Το τέλος της ζωής τους πλησιάζει. Η περιουσία τους είναι μικρή: δυο καλύβες και μια περιορισμένη στάνη. Δεν υπάρχει ηλεκτρισμός εκεί. Στο φως των κεριών μοιράζονται το λιτό φαγητό τους ψωμί, φασόλια και πατάτες. Τίποτε άλλο δεν φυτρώνει στα μέρη τους. Υπάρχει ανέχεια, αλλά και μία βαθιά κατανόηση, μία γαλήνη στην μεταξύ τους επαφή. Λιτά, χωρίς περιττά λόγια ή δραματικές εξάρσεις, επικοινωνούν με βλέμματα, μικρές κινήσεις που δείχνουν την φροντίδα του ενός για τον άλλον. Καθημερινά όσο εκείνος είναι με τα ζώα ψάχνοντας για την τροφή, εκείνη πηγαινοέρχεται σε ένα κοντινό χωριό για να φέρει νερό. Μόνο που αυτές τις μέρες νερό δεν υπάρχει. Η κατάσταση της γης διαρκώς χειροτερεύει, δεν τους προσφέρει πλέον τα απαραίτητα για να επιβιώσουν. Οι συγκεντρώσεις των ιθαγενών, οι πεζοπορίες στα βουνά, οι –σύμφωνες με τις παραδόσεις τους- θυσίες των λάμα για να βρουν νερό δεν έχουν αποτέλεσμα. Μάλλον ήρθε ο καιρός να αφήσουν τον τόπο που γεννήθηκαν. 

Πάνω στην ώρα φτάνει από τη Λα Παζ το εγγόνι του ζευγαριού, ο εικοσάχρονος Clever (Santos Choque). Φέρνει χαρμόσυνα νέα για ένα δισέγγονο που θα προστεθεί στην οικογένεια. Ωμά, κυνικά με κάποια ασέβεια και περισσότερη ειλικρίνεια από όσο χρειάζεται προσπαθεί να τους πείσει ότι ο τρόπος ζωής τους έχει τελειώσει. Ότι στην πόλη όπου ζει ο γιος τους και πατέρας του, τους περιμένει μια ευκολότερη, πιο ευχάριστη ζωή. Ας περάσουν εκεί τις μέρες του τέλους τους. Όμως το ζευγάρι και πιο συγκεκριμένα ο άντρας είναι πεισματάρης. Αυτή η γη είναι το μόνο δικό του, επιμένει, και όχι μόνο είναι δικό του, είναι μέσα του. Οι παραδόσεις της γης και του πολιτισμού του είναι αλληλένδετες με τον τόπο. Το να περάσει τις τελευταίες του μέρες οπουδήποτε αλλού είναι βλασφημία. Η στάση του οφείλεται εν μέρει στον μονόχνοτο χαρακτήρα του, στην απογοήτευση από τον γιο που προτίμησε την εύκολη ζωή της πόλης και σε έναν επίμονο βήχα που διαρκώς επιδεινώνεται, και ας μην τον συζητάει. Άλλωστε υπάρχουν τα ζώα με τα οποία έχουν αναπτύξει μια επικοινωνία που υπερβαίνει την αξία χρήσης τους. Είναι συναισθηματικά προσκολλημένος σε αυτόν τον ξεχασμένο από θεούς και κράτος τόπο, λησμονημένος από τα παιδιά του, αλλά ευτυχής. Εκεί είναι οι ρίζες του και προτιμάει τη σκληρή ζωή από το φόβο του άγνωστου που τον περιμένει στην πόλη. Και κάπως έτσι οι αντιθέσεις πόλης-χωριού και η σύγκρουση γενεών σηκώνουν κεφάλι. Θα καταφέρει ο καλλιεργημένος από την επαφή με τη φύση γέρος ιθαγενής να αναγνωρίσει κάποια δίκια στη στάση του εγγονού; Και εκείνος θα επιτρέψει στην έγνοια για τους προγόνους του να διώξει τα ίχνη της αστικής έπαρσης από τη στάση του; Να δει ότι η ζωή στην πόλη δεν είναι μονόδρομος;  

Ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης Alejandro Loayza Grisi προέρχεται από το χώρο της φωτογραφίας - κι αυτό φαίνεται στα πλάνα του. Η επική ομορφιά των τοπίων, η ζεστασιά και το φως των προσώπων, η φυσικότητα των χρωμάτων αναδεικνύουν ως κύριο πρωταγωνιστή τη γη. Ακόμα και ξερή, η γη θα επιβιώσει χωρίς τον άνθρωπο. Το δηλώνει άλλωστε αποπνέοντας κάποια αισιοδοξία. «Η φύση είναι αιώνια, αναγεννάται, πάντα θα δημιουργούνται και θα υπάρχουν νέες μορφές ζωής και χωρίς εμάς», λέει. Με τη βοήθεια της διευθύντριας φωτογραφίας Bárbara Alvarez δείχνει τον άνθρωπο μικρό, όχι κυρίαρχο. Είναι υπηρέτης του κόσμου του, όχι δυνάστης του. Η βροχή ορίζει την επιβίωσή του ή τον αφανισμό του. Απεικονίζοντας τον άνθρωπο μικρό σε σύγκριση με τις τεράστιες διαστάσεις του φυσικού περιβάλλοντος τονίζει την ύβρη του ανθρώπινου είδους που δυναστεύει τη γη, επιδεινώνει τις συνθήκες διαβίωσης για τον ίδιο και όλα τα έμβια όντα. Όλη η ταινία ξεχειλίζει από την βαθιά εκτίμηση του σκηνοθέτη για τον λαό των Κέτσουα. Κατανοεί την αγάπη για τον τόπο τους που όπως λένε δεν θέλουν να «απομείνει μόνος στη σιωπή», την αξιοπρέπειά τους, την επιθυμία τους να πεθαίνουν εκεί. Με ένα λιτό σενάριο και ντοκιμαντερίστικη γραφή μας μεταφέρει σε έναν μακρινό και άγνωστο τόπο που τα προβλήματά του είναι γνωστά, είναι και δικά μας. Είναι οι κίνδυνοι της κλιματικής αλλαγής, ο αφανισμός μορφών ζωής και ανθρώπινων πολιτισμών, η αύξηση της πείνας και της φτώχειας, η αναγκαστική προσφυγιά εκατομμυρίων ανθρώπων. 

Οι χαρακτήρες, τα αισθήματα και τα διλήμματά τους αποδίδονται από τους ερμηνευτές με υποδειγματική ευαισθησία. Ιδιαίτερα οι Calcina και Quispe, είναι ήρεμα ρεαλιστικοί στις ερμηνείες τους. Με τα βλέμματα και τις κινήσεις των σωμάτων τους στολίζουν τους ήρωες τους στολίζουν με περηφάνια, δύναμη και αγάπη. Η μουσική από μια ποικιλία τοπικών οργάνων και γηγενών ήχων, είναι υποβλητική και ακαταμάχητη, ολοκληρώνοντας την ομορφιά του φιλμ.  

 Εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=ZmvLzIV1qRQ το trailer