Πληθωρισμός Απληστίας.

Του Ιωσήφ Σοφιανόπουλου*.

Σημαντική αύξηση του επιπέδου τιμών σημειώθηκε μετά το πέρας της πανδημίας του COVID-19. Ειδικότερα, οι τιμές άρχισαν να αυξάνονται το 2021 λόγω της αλματώδους αύξησης της αγοραίας ζήτησης, ενώ παράλληλα οι δυσκολίες στην αλυσίδα εφοδιασμού των επιχειρήσεων είχαν ως συνέπεια η προσφορά να μην μπορεί να ανταποκριθεί στην υψηλή ζήτηση. Εν συνεχεία, κατά τη διάρκεια του 2022, ο οικονομικός αντίκτυπος του Ρώσο-ουκρανικού πολέμου στις τιμές ενέργειας ώθησε τον πληθωρισμό σε επίπεδα που δεν έχουν παρατηρηθεί εδώ και δεκαετίες στις περισσότερες χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου. Σ’ αυτό το διάστημα, οι χώρες αντιμετώπισαν εισαγόμενο πληθωρισμό με κύριες αιτίες την αύξηση των τιμών ενέργειας και εισροών. Ωστόσο, προχωρώντας στο 2022, ο πληθωρισμός διευρύνθηκε σε όλες τις εκφάνσεις της οικονομικής ζωής με το υψηλότερο κόστος να αντανακλάται όλο και περισσότερο στις τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών.  

Πλέον, διεθνείς οργανισμοί και οικονομικοί αναλυτές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι τρέχουσες πληθωριστικές πιέσεις οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην απληστία των επιχειρήσεων. Πολλές επιχειρήσεις με θέση ισχύος στην αγορά προέβησαν σε μεγάλες αυξήσεις τιμών υπερκαλύπτοντας το ενεργειακό κόστος, το οποίο προέβαλαν ως δικαιολογία. Η άνοδος των τιμών εκτόξευσε τα επιχειρηματικά κέρδη ενώ παράλληλα η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος μειώθηκε δραματικά.

Πρόσφατη επιστημονική μελέτη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, αποδεικνύει την ύπαρξη του πληθωρισμού απληστίας (greedflation). Πιο συγκεκριμένα, για τη χρονική περίοδο από τις αρχές του 2022 μέχρι και το πρώτο τρίμηνο του 2023, διαπιστώνεται ότι, ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη οφείλεται κατά 45% στα υψηλότερα επιχειρηματικά κέρδη, κατά 40% στις τιμές εισαγωγών και κατά μόλις 25% στην αύξηση των μισθών, ενώ η φορολογία είχε αρνητική επίδραση (Εικόνα 1). 

Εικόνα 1: Παράγοντες ώθησης του πληθωρισμού στην Ευρωζώνη

Η αποτύπωση της άνισης επιβάρυνσης λόγω πληθωρισμού μεταξύ επιχειρήσεων και εργαζομένων ενισχύεται από την πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ. Σ’ αυτήν, διαπιστώνεται ότι η αύξηση στους ονομαστικούς μισθούς δεν ήταν αρκετή για να αντιμετωπιστούν οι πληθωριστικές πιέσεις με συνέπεια οι πραγματικοί μισθοί να μειωθούν κατά 3,8% το πρώτο τρίμηνο του 2023 σε ετήσια βάση και στην Ελλάδα κατά 1,2%. 

Στη χώρα μας, με βάση την έκθεση του Γραφείου του Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή για το πρώτο τρίμηνο του 2023, πάρα τη μείωση του εναρμονισμένου πληθωρισμού (Εικόνα 2), ο «πυρήνας» του πληθωρισμού (δεν περιλαμβάνει την ενέργεια και τα μη επεξεργασμένα τρόφιμα), διαμορφώθηκε στο 8,1% τον Μάιο του 2023 αυξημένος σε σχέση με τον Μάιο του προηγούμενου έτους (4,8%) και ελαφρώς μειωμένος σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα (8,2%).

 

Εικόνα 2: Πληθωρισμός εναρμονισμένου δείκτη και "πυρήνας" πληθωρισμού 

Επιπρόσθετα, το Γραφείο του Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή σημειώνει στην έκθεση του ότι, η διατήρηση του υψηλού πληθωρισμού κάποιων βασικών αγαθών, όπως τα τρόφιμα, επιβαρύνει το κόστος διαβίωσης των πιο ευάλωτων νοικοκυριών, καθώς μεγάλο μέρος του εισοδήματός τους δαπανάται σε τρόφιμα, και καθιστά απαραίτητη τη διατήρηση των έκτακτων εισοδηματικών ενισχύσεων με το ανάλογο δημοσιονομικό κόστος.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ακολουθεί όλο αυτό το διάστημα περιοριστική νομισματική πολιτική για να τιθασεύσει τον πληθωρισμό. Οι συνεχείς αυξήσεις των επιτοκίων στοχεύουν στην αποτροπή της λειτουργίας ενδεχόμενου ανοδικού σπιράλ μισθών-τιμών (wage-price spiral), όπου οι πιέσεις από τους εργαζομένους για αύξηση των ονομαστικών μισθών τροφοδοτούν εκ νέου τον πληθωρισμό. Εντούτοις, αυτό που παρατηρείται το τελευταίο χρονικό διάστημα είναι ένα ανοδικό σπιράλ κερδών-τιμών (profit-price spiral), όπου τα επιχειρηματικά κέρδη είναι ο κινητήριος μοχλός του πληθωρισμού. Επομένως, όσο οι επιχειρήσεις επιμένουν στη συνεχή αύξηση των ποσοστών κερδοφορίας, τα μέτρα νομισματικής πολιτικής όχι μόνο δεν αντιμετωπίζουν τις αυξήσεις των τιμών αλλά επιβαρύνουν επιπλέον τα νοικοκυριά μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος με δανειακές υποχρεώσεις. Ο κίνδυνος της περαιτέρω διεύρυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων είναι μεγάλος.

Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να λάβει ουσιαστικά μέτρα προστασίας για τον ευάλωτο πληθυσμό. Είναι κοινωνικά αναγκαίο να φορολογηθούν επαρκώς τα υπέρμετρα κέρδη των επιχειρήσεων και την ίδια στιγμή να αυξηθεί σημαντικά ο κατώτατος μισθός. Επίσης, κρίνεται απαραίτητο να ενεργοποιηθούν με ουσιαστικό και αποδοτικό τρόπο οι κρατικοί θεσμοί και μηχανισμοί ρύθμισης και ελέγχου της αγοράς, των τιμών και των περιθωρίων κέρδους. 

* Ιωσήφ Σοφιανόπουλος

Οικονομολόγος

Γραμματέας Συντονιστικής Επιτροπής Τ.Ο. ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής Βριλησσίων.