Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες
Πέμπτη 19/9, 8:15΄μμ στο ΤΥΠΕΤ, από το Cine-Δράση - Μετά την προβολή θα ακολουθήσει συζήτηση με τη συμμετοχή της σκηνοθέτη Μαριάννας Οικονόμου
Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες/When tomatoes met Wagner
"Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες" είναι ένα παιχνιδιάρικο, ποιητικό, μεγαλόκαρδο, γεμάτο ειλικρίνεια, χιούμορ και συγκίνηση ελληνικό ντοκιμαντέρ που αφορά την δύναμη των ανθρώπινων σχέσεων και την σημασία επαναπροσδιορισμού κάθε ανθρώπου όταν όλοι οι δρόμοι μπροστά του δείχνουν αδιέξοδοι. Το φιλμ έκανε πρεμιέρα στο επίσημο πρόγραμμα του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου (2019) στο τμήμα Culinary Cinema όπου προβάλλονται ταινίες που θεωρούνται "τροφή για σκέψη" γύρω από τις απολαύσεις αλλά και τις σκοτεινές πλευρές της διατροφής. Στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (2018), απέσπασε το Βραβείο Κριτικών Κινηματογράφου Fipresci. Προβλήθηκε σε πολλά Φεστιβάλ ντοκιμαντέρ σε όλο τον κόσμο (πρόσφατα στο 25ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαράγεβο). Πριν από λίγες ημέρες επιλέχτηκε, για το βραβείο Prix Europa, του πιο σημαντικού Ευρωπαϊκού Φεστιβάλ (6-12/Οκτώβρη, Potsdam) οπτικοακουστικών έργων για την τηλεόραση, το ραδιόφωνο και το διαδίκτυο.
Το χωριό Ηλιάς της Καρδίτσας, στο Θεσσαλικό κάμπο, ακολουθούσε τον παρακμιακό δρόμο της ελληνικής επαρχίας, αργοσβήνοντας λόγω της αστικοποίησης, της έλλειψης νέων ανθρώπων και της οικονομικής κρίσης. Έχει μόνον 33 κατοίκους, ελάχιστοι από αυτούς είναι νέοι. Το σχολείο του δεν λειτουργεί εδώ και 30 χρόνια, ενώ δεν υπάρχει εκεί ούτε κατάστημα, ούτε καφενείο. Οι κάτοικοι του, γυναίκες και άντρες είναι όλοι αγρότες. Καλλιεργούν σιτάρι, κριθάρι και ντομάτες. Ο 45χρονος Αλέξανδρος Γκουσιάρης είναι ένας από αυτούς. Ανήκει στη γενιά που έφυγε από το χωριό, σπούδασε, δούλεψε αλλού, αλλά επέστρεψε. Σήμερα ο ίδιος, οι ξαδέλφες, οι θειάδες και οι γείτονές του κάνουν μια νέα αρχή βάζοντας σε εφαρμογή μια φιλόδοξη ιδέα. Ενώ σε Αμερική και Ευρώπη καλλιεργούνται εδώ και δεκαετίες μεταλλαγμένα υβρίδια ντομάτας χωρίς γεύση και με αμφίβολη διατροφική αξία, εκείνοι καλλιεργούν έναν παλιό, οικογενειακό σπόρο, μια λεπτόφλουδη, αρωματική ποικιλία ντομάτας και παράγουν βιολογικό τοματοπολτό. Από την πρώτη στιγμή, στην καθετοποιημένη μονάδα του Ηλιά δουλεύουν οι γυναίκες του χωριού που γνωρίζουν καλύτερα από όλους τα μυστήρια και τις συνταγές της γης. Αυτές συσκευάζουν σάλτσες ντομάτας και προϊόντα με βάση την ντομάτα. Ο Αλέξανδρος οργανώνει την ιδέα με έρευνα, αυταπάρνηση και αρκετή δόση τρέλας: δύο ηχεία στη μέση των αγρών παίζουν μουσική στα φυτά. «Εννοείται ότι βάζουμε μουσική στα φυτά», «η ντομάτα θέλει κάτι μεγαλειώδες για να ντραπεί, να κοκκινίσει. Βάγκνερ!», ισχυρίζεται.
Σήμερα η παραγωγή κυμαίνεται σε μερικές χιλιάδες βάζα τον χρόνο για τα παράγωγα της ντομάτας και 5-20 τόνους για το μέλι. Η «στραγγιστή ντομάτα» τους απέκτησε διεθνή φήμη και βραβεία. Η μεγαλύτερη ποσότητα προϊόντων εξάγεται σε όλο τον κόσμο και πουλιέται στα πιο ακριβοθώρητα ράφια της Ευρώπης όπως αυτά του καταστήματος Harvey Nichols του Λονδίνου. Όλη αυτή παραγωγική δραστηριότητα ζωντάνεψε το μαραζωμένο χωριό και η ζωντάνια του γοήτευσε τη σκηνοθέτη Μαριάννα Οικονόμου που αποφάσισε να κινηματογραφήσει την καθημερινότητα του. «Έχει κάτι το σουρεάλ να έρχονται σε ένα χωριό όπως αυτό, όπου ο πιο νέος είναι στα 60 του, ένα χωριό που δεν έχει καν καφενείο, αντιπρόσωποι από τα Harvey Nichols», λέει. Άρχισε να πηγαίνει τακτικά στο χωριό. Η παρουσία της και της κάμεράς της στο εργαστήριο και στο χωράφι ήταν τόσο συχνή που περνούσε σχεδόν απαρατήρητη, γεγονός που της επέτρεψε να καταγράψει την πραγματική εικόνα. Παράλληλα όμως κατέγραψε και το χωριό, την ερημιά και την ομορφιά του, τις ζωές των κατοίκων, την μοναξιά και την έμφυτη χαρά τους. Ο φακός της δεν αποτύπωσε το αναμενόμενο: τη στέρηση, την κακουχία, τη μιζέρια της αγροτικής επαρχίας που ξεχασμένη από την πολιτεία χτυπήθηκε άγρια και από την κρίση. Καταγράφει τις ηλικιωμένες γυναίκες με τρόπο που σε κάνει να νοσταλγείς, να γελάς και να συγκινείσαι με την αθωότητα, την αυθεντικότητα και τα καλαμπούρια τους. Βουρκώνεις όταν ποζάρουν ντροπαλά στα χωράφια για την ετικέτα τους, χαίρεσαι μαζί τους όταν ταξιδεύοντας βρίσκουν στα ράφια των σούπερ μάρκετ του εξωτερικού το αποτέλεσμα του μόχθου τους.
Η ευαισθησία της Οικονόμου, ο σεβασμός της στην προσπάθεια, η ποίηση, η ειλικρίνεια και η αυθεντικότητα της ματιάς της επιστρέφει στους ήρωες της κάτι από την χαμένη τους αυτοπεποίθηση, υπερηφάνεια και αξιοπρέπεια. Η ταινία της καθόλου δεν μοιάζει στις επιτυχημένες επαγγελματικές ιστορίες διάφορων ικανών, ταλαντούχων αλλά μοναχικών συμπατριωτών μας, με τις οποίες μας βομβαρδίζουν καθημερινά τηλεοράσεις και εφημερίδες. Αναδεικνύει την αξία της συλλογικής προσπάθειας. Ο Αλέξανδρος είναι μεν αυτός που κινεί τα νήματα. Όμως σέβεται, ακούει, επικοινωνεί με όλη την ομάδα και την εμπλέκει στο προβληματισμό και τις αποφάσεις. Ο συνεργάτης του μπορεί να δέχεται την κλασική μουσική στο χωράφι, αλλά όταν λείπει ο Αλέξανδρος θα παίξει τα δικά του αγαπημένα ακούσματα: έντεχνα και παραδοσιακά. Οι γυναίκες με τις ξεχωριστές προσωπικότητες, τα κοινά και τις αντιθέσεις τους συναντιούνται καθημερινά, δουλεύουν, αστειεύονται, απογοητεύονται, κυρίως όμως εμψυχώνουν η μία την άλλη.
Αυτό είναι ένα μεγάλο κέρδος, αλλά όπως λέει ο Αλέξανδρος «το πραγματικό κέρδος θα ήταν να γίνει το παράδειγμα για όλο τον κάμπο. «Όνειρο μου θα ήταν να δω τον θεσσαλικό κάμπο σπαρμένο βιολογικά. Να επενδύσουμε στην ποιότητα, να την αξιοποιήσουν συνεταιρισμοί και να κάνουν γνωστή τη Θεσσαλία σε όλο τον κόσμο. Η ποιότητα είναι η μόνη μας επιλογή. Να βγάλεις κάτι που δεν μπορούν οι άλλοι. Οπως την καλύτερη ντομάτα που υπάρχει».
Εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=SekLTyQ6x2Y το trailer
Μαριάννα Οικονόμου
Βιογραφικό σημείωμα
Η Οικονόμου σπούδασε ανθρωπολογία, φωτοδημοσιογραφία και παραγωγή βίντεο στο Λονδίνο. Εργάστηκε αρχικά ως φωτογράφος και ερευνήτρια σε ελληνικά και ξένα έντυπα, κανάλια και οργανισμούς. Από το 2000 ασχολείται με το ντοκιμαντέρ όπου εκτελεί παραγωγές για την ΕΡΤ (Μαθήματα– Παθήματα, Οικολογικά Ημερολόγια και άλλα ). Σκηνοθετεί ντοκιμαντέρ σε συμπαραγωγή με ξένα κανάλια (BBC, ARTE, YLE) που συμμετέχουν σε διεθνή φεστιβάλ («Το Σχολείο», «Για μια θέση στο χορό», «Οδός Σφακτηρίας», «Bells, Threads and Miracles», «Άκουσέ με», «Food for Love»). Η προτελευταία της ταινία, «Ο πιο μακρύς δρόμος» βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Λειψίας, και ήταν υποψήφιο για το βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου.
