Μάιος 2008: Ενδιάμεσος σταθμός στην πορεία για την πολυεθνική ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Άρθρο του Κωνσταντίνου Γαλιώτου
Πολ. Μηχ. Ε.Μ.Π., M.Eng., M.Sc., U.K.
www.galiot.eugaliot@ath.forthnet.gr
Η 9η Μαΐου έχει καθιερωθεί ως η Ημέρα της Ευρώπης. Εορτάζεται η γέννηση του εγχειρήματος της θεσμικής συγκρότησης της πολυεθνικής και υπερεθνικής ευρωπαϊκής οντότητας. Αφετηρία θεωρείται το 1950 όταν υιοθετήθηκε η Διακήρυξη του Γάλλου Υπουργού Εξωτερικών Robert Schuman για την ίδρυση της ΕΚΑΧ βασισμένη στις ιδέες του Jean Monnet.
Από τότε μέχρι σήμερα, το ευρωπαϊκό εγχείρημα εμφάνισε μια καταπληκτική (πρωτόγνωρη για τα ιστορικά δεδομένα της ανθρωπότητας) ανέλιξη σπειροειδούς μορφής με τη λειτουργική μέθοδο της σταδιακής βήμα προς βήμα οικοδόμησης ενός πολυεθνικού μορφώματος προσανατολισμένου προς το υπερεθνικό ιδεώδες της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης-Ολοκλήρωσης-Ομογενοποίησης-Ομοσπονδιοποίησης χωρίς να διαταράσσεται η πολιτιστική ιδιαιτερότητα, η εθνική κυριαρχία και η εθνική ιδιοσυστασία των χωρών μελών.
Πρόκειται για μια ιστορική περίοδο που περιλαμβάνει πολλούς ενδιάμεσους σταθμούς εξέλιξης, κομβικά σημεία μετασχηματισμού, νευραλγικά σημεία προσαρμογών και κρίσιμα ορόσημα καμπής ενός οδικού χάρτη ο οποίος αποκαλύπτει μια μη γραμμική διαδοχική μετεξέλιξη του ευρωπαϊκού μορφώματος από την εποχή της ΕΚΑΧ (1951) μέχρι την τελούσα υπό επικύρωση Νέα Μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Λισσαβόνας (2007), συμπεριλαμβανομένων των σταδιακών διευρύνσεων με την ένταξη νέων κρατών μελών από τα πρώτα 6 ιδρυτικά κράτη μέλη της Παλαιάς Ευρώπης στα 27 κράτη μέλη της Νέας Ευρώπης των 485 εκατομμυρίων κατοίκων.
Για την «πολύ ωφελημένη από κάθε συντρέχουσα άποψη» χώρα μας (ζήτημα το οποίο θα αναλυθεί σε επόμενο άρθρο), η ένταξη στο ευρωπαϊκό σύμπλοκο διανύει το 27ο έτος της ηλικίας της από το 1981 όταν επίσημα κατέστη το 10ο κράτος μέλος της τότε ΕΚ και αργότερα το 12ο μέλος της τότε Ευρωζώνης (2000, κυκλοφορία ευρώ το 2002, στο πλαίσιο των τριών φάσεων της ΟΝΕ).
Η σταδιακή ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού χώρου είναι ένα εγχείρημα «διακυβερνητικής συνεργασίας, σύζευξης, όσμωσης, αλληλεγγύης και συνέργιας στο πλαίσιο διαδοχικών διαδικασιών σταδιακής πολυεθνικής ολοκλήρωσης με μακροπρόθεσμη στοχοθεσία, αποστολή και όραμα την υπερεθνική πολιτική ενοποίηση, την ομογενοποίηση και την ομοσπονδιοποίηση».
Πρόκειται για συλλογή προσπάθεια που εκτυλίσσεται με ειρηνικά μέσα (Pax Europea), με διαφανείς διεργασίες, με δημοκρατικές μεθόδους, με διοργανικές θεσμικές διαδικασίες συναποφάσεων, συναινέσεων και συναντιλήψεων, με τη συμβολή της Κοινωνίας των Πολιτών και με την εθελούσια συμμετοχή των ανεξαρτήτων κρατών μελών (πολλά από τα οποία ήταν κάποτε εχθρικά μεταξύ τους).
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι ένα υψιπετές εγχείρημα υπερεθνικής κλίμακας το οποίο μέχρι σήμερα κρίνεται ως επιτυχημένο (αν αποτιμήσει κανείς τα επιτεύγματα της συλλογικής προσπάθειας αλλά και το διακαή πόθο πολλών κρατών να ενταχθούν στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και να προσχωρήσουν στην ευρωπαϊκή οικογένεια).
Στην ουσία πρόκειται για ένα μοναδικό ιστορικό παράδειγμα που συνιστά το πιο επιτυχημένο μοντέλο ειρήνης, ευημερίας, δημοκρατίας, αλληλεγγύης, ουμανισμού, συνοχής και συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και των λαών το οποίο υπερβαίνει τα κλασικά διακυβερνητικά και τα παραδοσιακά συνομοσπονδιακά μοντέλα, προκαλώντας την ανησυχία και τις αντιδράσεις των ηγεμονικών πόλων οι οποίοι επιδιώκουν με άμεσους και έμμεσους τρόπους τη βίαιη και την εκβιαστική καθυπόταξη ή/και την εξαγορά της υποταγής των κρατών και των λαών, ως προτεκτοράτων και αποικιών, στο δικό τους imperium.
Το εγχείρημα δεν είναι στατικό. Αντίθετα, προσομοιάζει με ένα «αναπτυξιακό σπιράλ» που βρίσκεται σε δυναμική εξέλιξη, διαρκή μετασχηματισμό και αέναη μετεξέλιξη ανταποκρινόμενο διαλεκτικά στις ιστορικο-κοινωνικές εξελίξεις συμπεριλαμβανομένων των καυτών θεμάτων των κλιματικών αλλαγών, της ειρήνης, της άμυνας και της ασφάλειας, της ενέργειας, των δημογραφικών αλλαγών, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της κοινωνικής συνοχής, της ανθρώπινης ανάπτυξης, του διαπολιτιστικού διαλόγου, της έννομης τάξης, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της αντιμετώπισης των φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών, της ανθρωπιστικής δράσης, κ.λπ.
Το Ευρωπαϊκό in vivo οικοδόμημα βρίσκεται σήμερα σε μια κρίσιμη καμπή του οδικού χάρτη για την ανέλιξη σε ομοσπονδιακό μόρφωμα ενόψει της θεσμικής επικύρωσης της νέας Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης της Λισσαβόνας που υπεγράφη στις 13 Δεκεμβρίου του 2007 από τα 27 κράτη μέλη στη Σύνοδο Κορυφής.
Με τον όρο θεσμική επικύρωση εννοείται η έγκριση του μεταρρυθμιστικού κειμένου από τους λαούς της ΕΕ μέσω των Κοινοβουλίων με εξαίρεση την Ιρλανδία η οποία θα διοργανώσει στις 12 Ιουνίου δημοψήφισμα. Μετά την επικύρωσή της από τους λαούς των 27 κρατών-μελών, η Συνθήκη θα τεθεί σε ισχύ από το 2009. Μέχρι σήμερα 11 κράτη – μέλη έχουν επικυρώσει τη νέα μεταρρυθμιστική συνθήκη.
Το μεταρρυθμιστικό κείμενο στην ουσία είναι μια οιονεί συνταγματική συνθήκη η οποία μαζί με το παράγωγο και συνοδευτικό δίκαιο επιχειρεί τον επανακαθορισμό του μέλλοντος της ΕΕ σε ένα περιβάλλον το οποίο χαρακτηρίζεται από διεθνείς γεωπολιτικές κρίσεις και μεγάλες ανακατατάξεις στο πλαίσιο των ιστορικο-κοινωνικών εξελίξεων της παγκοσμιοποιημένης εποχής, του οικουμενισμού και της νέας τάξης πραγμάτων.
Καταστάσεις οι οποίες διαλεκτικά οδηγούν στην ιστορική αναγκαιότητα για εμβάθυνση, διεύρυνση, ολοκλήρωση, ομογενοποίηση και ενοποίηση της υπερεθνικής οντότητας μέσω μιας σταδιακής, μη γραμμικής αλλά σχετικά ταχύρυθμης πορείας με το όραμα, την αποστολή και το σκοπό της «ομοσπονδιοποίησης» που συντελείται με τη ρηξικέλευθη «κοινοτική μέθοδο» του «λειτουργισμού» στο πλαίσιο του ποιοτικά ανώτερου «δικαιικού, αξιακού και διοργανικού» συστήματος της ΕΕ με τη συνεχή ενδυνάμωση του «κοινοτικού κεκτημένου», της «ευρωπαϊκής ταυτότητας» και της «ευρωπαϊκής ιθαγένειας».
Από πλευράς «χαμηλής πολιτικής», η νέα μεταρρυθμιστική συνθήκη συνιστά ένα μηχανισμό βελτίωσης του εσωτερικού περιβάλλοντος της ΕΕ, της οργανωτικο-διοικητικής, της δομο-λειτουργικής και της επιχειρησιακής συγκρότησης της ΕΕ για την καλύτερη, πιο αποδοτική και πιο αποτελεσματική λειτουργία των θεσμών που απαιτούνται για την αντιμετώπιση της συνθετότητας, της πολυπλοκότητας, της περιπλοκότητας, της πολυδιάστατης μορφής και της πολυπαραμετρικής μορφολογίας του σύμπλοκου των δομών και των θεσμών που διαμορφώνουν το ευρωπαϊκό πολυεθνικό σύστημα.
Η Συνθήκη της Λισσαβόνας σκοπό έχει να μεγεθύνει την ισχύ και να αυξήσει την ικανότητα δράσης της ΕΕ εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη συνοχή των εξωτερικών παρεμβάσεων, μεγαλύτερο φάσμα εσωτερικών πολιτικών, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των διαφόρων πολιτικών υπέρ των πολιτών και να εμπεδώσει σύγχρονους θεσμούς που θα λειτουργούν αποτελεσματικά σε μια εθελουσία Ένωση 27 μελών.
Η Συνθήκη της Λισσαβόνας θα δώσει στην ΕΕ τη δυνατότητα να έχει μια πιο ισχυρή, συγκροτημένη, συστηματική, άμεση και συμπαγή παρουσία στη διεθνή σκηνή και στον παγκόσμιο καταμερισμό. Για το σκοπό αυτό, συνδέει τις αρμοδιότητες του Ύπατου Εκπροσώπου για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας με τις αρμοδιότητες του Αντιπροέδρου της Επιτροπής. Παράλληλα, δημιουργεί μια νέα Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης που θα επικουρεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο στη νέα του διττή αρμοδιότητα. Επιπλέον, οι πολίτες θα μπορούν να έχουν μεγαλύτερη διπλωματική και προξενική βοήθεια σε πρακτικά θέματα, όταν ταξιδεύουν σε τρίτες χώρες.
Στα θετικά του νέου συντάγματος συνεκτιμώνται οι αυξημένες αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Θα ενισχυθεί η διαδικασία συναπόφασης Συμβουλίου και Κοινοβουλίου για το 95% της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας καθώς και για τα ζητήματα εσωτερικής αγοράς, οικονομικής διαχείρισης και καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης.
Πέραν των θεμάτων που άπτονται της νέας Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης, τον Ιούνιο του επόμενου έτους θα γίνουν οι Ευρωεκλογές. Όπερ σημαίνει ότι τα ελληνικά κόμματα θα πρέπει έγκαιρα να προσαρμοστούν στις νέες εξελίξεις παράγοντας ad hoc ευρωπαϊκές πολιτικές προς όφελος της χώρας στο πλαίσιο των win – win διαβουλεύσεων και συναποφάσεων διοργανικού επιπέδου που εφαρμόζει η ΕΕ.
Άλλο κρίσιμο ζήτημα που σηματοδοτεί ο Μάϊος 2008 είναι ότι τρέχουν οι διαβουλεύσεις για την αναθεώρηση και τη μεταρρύθμιση του Προϋπολογισμού της ΕΕ (έσοδα, δαπάνες, κατανομή πόρων) ενώ στο επόμενο έτος θα ξεκινήσουν οι διαδικασίες για τη μετά το 2013 Δημοσιονομική Περίοδο. Κατάσταση η οποία είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για τη χώρα μας στο πλαίσιο του νέου status quo που τείνει να δημιουργηθεί εξαιτίας της διεύρυνσης της ΕΕ και των ad hoc «στατιστικών μεταβολών» στους συγκριτικούς δείκτες αποτίμησης των αποτελεσμάτων σε επίπεδο Κρατών και Περιφερειών αντίστοιχα.
Η agenda που σηματοδοτεί ο Μάϊος 2008 κλείνει με το ζήτημα της εκκίνησης της υλοποίησης του ΕΣΠΑ 2007-2013 (ήδη προκηρύχθηκε το πρώτο έργο) στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταρρυθμίσεων και Σταθερότητας της κυβέρνησης με ταυτόχρονη ολοκλήρωση του Γ΄ ΚΠΣ και των Προγραμμάτων Ευρωπαϊκών Πρωτοβουλιών της προηγούμενης περιόδου καθώς και με το ζήτημα της αξιοποίησης των συντρεχόντων εκτός ΚΠΣ και εκτός ΕΣΠΑ Προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Για να μην επαναληφθούν τα σφάλματα του χθες, που χαρακτηρίζονται ως «στείρος και αναποτελεσματικός κοινοτικο-διαιτισμός» με «διαχειριστικές ανεπάρκειες», «ελλειμματικό σχεδιασμό», «διοικητικές παραμορφώσεις», «οργανωτικές στρεβλώσεις», «επιχειρησιακές αλχημείες» και «διαρροές πόρων», θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα έτσι, ώστε να λειτουργούν ανεμπόδιστα όλες οι απαραίτητες ex-ante, on going και ex post ελεγκτικο-διαγνωστικές διαδικασίες, να εμπεδωθεί από τη δημόσια διοίκηση η «τεχνογνωσία διαχείρισης των ευρωπαϊκών πόρων», να λειτουργήσουν ορθά τα συστήματα παρακολούθησης και καταλογισμού ευθυνών και, τέλος, οι πόροι να μη σπαταληθούν σε ρηχές δράσεις (ελεημοσύνης και άκριτης χρηματοδότησης αναξιοπαθούντων), σε μικρού ειδικού αξιακού βάρους και ανύπαρκτης επιστημοσύνης δράσεις «πρώτης γενεάς», σε ενέργειες μηδαμινής προστιθέμενης αξίας, σε ατυχείς πράξεις δημιουργίας θνησιγενών δομών από τις οποίες, πέραν του κοινωνικού κόστους, εκλύεται τεράστιο κόστος ευκαιρίας.
Αντίθετα, θα πρέπει να ενισχυθούν ενέργειες οι οποίες γεννούν τις προϋποθέσεις για αυτοδύναμη, αυτοτροφοδοτούμενη, ενδογενή βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη μεγάλης προστιθέμενης αξίας με πραγματική αναβάθμιση της «ελλειμματικής ανταγωνιστικότητας, επιχειρηματικότητας, έρευνας-τεχνολογίας-καινοτομίας, εξωστρέφειας, κοινωνικής συνοχής, διαφάνειας και περιβαλλοντικής προστασίας» της χώρας επιφέροντας μόνιμα και διατηρήσιμα πολλαπλασιαστικά οφέλη που να διαχέονται προς όλες τις κατευθύνσεις του κοινωνικού γίγνεσθαι με στόχο την «πραγματική σύγκλιση» σε όλα τα επίπεδα.
Πάνω απ΄ όλα όμως θα πρέπει κάποτε να καλυφθεί το τεράστιο έλλειμμα ενημέρωσης και πληροφόρησης των πολιτών για το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι έτσι, ώστε να αντιμετωπιστεί ο διάχυτος «ευρωπαϊκός αγνωστικισμός» που φθάνει στα επίπεδα του αναλφαβητισμού δημιουργώντας αδιάφορους, παθητικούς, μειονεκτικούς, ακαλλιέργητους, φοβικούς και ανενεργούς πολίτες οι οποίοι καθίστανται εύκολα θύματα εκμετάλλευσης μέσω της παραπληροφόρησης και της διαστρέβλωσης του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι.
Συστήματα Διαχείρισης της
Ποιότητας στους Δήμους
Κωνσταντίνος Γαλιώτος
Πολ. Μηχ., Ε.Μ.Π.
Σύμβουλος Επιχειρήσεων και Οργανισμών M.Sc., U.K.
galiot@ath.forthnet.gr
Είναι urbi et orbi γνωστό ότι στη χώρα μας οι ΟΤΑ α΄ βαθμού (πλην κάποιων μεμονωμένων περιπτώσεων) βρίσκονται από κάθε συντρέχουσα άποψη σε επίπεδο ιστορικής ανάπτυξης της προβιομηχανικής εποχής.
Πολιτικο-διοικητικός και οργανωτικός αναχρονισμός και αγνωστικισμός, παλαιομοδίτικα στερεότυπα συμπεριφορισμού και αντιλήψεων, διάχυτος οσμανισμός, άπειρες διαρθρωτικές αδυναμίες, τεράστια σπατάλη πόρων, αναποτελεσματικότητα, ανυπαρξία ελεγκτικο-διαγνωστικών μηχανισμών (ex ante, on going και ex post), πελατειακές σχέσεις, νεποτισμός, αναδιανεμητικές συσπειρώσεις (lobby), κακή ποιότητα ανθρωπίνων πόρων, αφόρητος «δημοτικο - διαιτισμός», ελλειμματική κοινωνική και πολιτική υπευθυνότητα, ανυπαρξία αυτοδύναμης και ενδογενούς τεχνογνωσίας σε θέματα σοβαρά και υψηλής επιστημοσύνης (ευτυχώς που υπάρχουν και οι εταιρείες συμβούλων για να βγάζουν το φίδι από την τρύπα), οργανωσιακή αταξία, διοικητικό χάος, μαύρες τρύπες στους προϋπολογισμούς, διαφθορά και διαπλοκή, παρασιτισμός, ατελής δομο-λειτουργική και καθυστερημένη οργανωτικο-διοικητική συγκρότηση, συνιστούν μερικές μόνον από τις αμέτρητες εκφάνσεις του απαξιωμένου και κακόφημου τοπικού κυβερνητισμού της μετα-ελληνικής πραγματικότητας.
Οι προσπάθειες της κεντρικής κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της εγγενούς παθογένειας, της παρακμής και της διαρκούς κακοφημίας των πρωτοβαθμίων ΟΤΑ, περιλαμβάνουν ένα πλέγμα μεταρρυθμιστικών ενεργειών με πολλές επιμέρους αλληλοκαθοριζόμενες συνιστώσες και ρηξικέλευθες δράσεις.
Τέτοιες συστηματικές ενέργειες σε επίπεδο σχεδιασμού για την αναστροφή της παρακμιακής πορείας του αυτοδιοικητικού συστήματος της χώρας εκπορεύονται από διάφορες θεσμικές πηγές και μηχανισμούς υλοποίησης, όπως:
(1) Το ΕΣΠΑ 2007-2013,
(2) Τα «εκτός ΕΣΠΑ» προγράμματα και τις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,
(3) Την αξιοποίηση των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ),
(4) Το Πρόγραμμα Ανάπτυξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης «Θησέας»,
(5) Τη Διοικητική Μεταρρύθμιση του ΥΠΕΣΔΑΑ σε ότι αφορά στο νέο Καποδίστρια II σε συνδυασμό με το νέο Χωροταξικό Σχέδιο της χώρας που συγκροτήθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ,
(6) Τις αλλαγές στο Δημόσιο Λογιστικό που επέβαλε το ΥΠΟΙΟ, και
(7) Το νέο Δημοτικό και Κοινοτικό Κώδικα (Ν.3463/06) στο πλαίσιο του οποίου έχουν επιβληθεί οι ακόλουθες ριζοσπαστικές πράξεις: (α) Η πιστοποίηση της διαχειριστικής επάρκειας των Δήμων ως δικαιούχων ανάληψης και υλοποίησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων, (β) η κατάρτιση Επιχειρησιακού Προγράμματος, και (γ) η μεταρρύθμιση του μέχρι σήμερα αμαρτωλού, νοσηρού, στρεβλού, εκτρωματικού και παραμορφωμένου suis generis «δημοτικώς επιχειρείν», κ.λπ.
Στο παρόν άρθρο θα επιχειρηθεί μια προσέγγιση του ζητήματος της συγκρότησης Συστήματος Διαχείρισης της Ποιότητας στους Δήμους από τη γωνία θέασης της ανάγκης για την πιστοποίηση των Δήμων ως δικαιούχων χρηματοδότησης για συμμετοχή στο ΕΣΠΑ 2007-2013 και στα πολυάριθμα εκτός ΕΣΠΑ προγράμματα τα οποία χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Οι διαδικασίες αξιολόγησης της διοικητικής ικανότητας του Δήμου (οργανωτική δομή, διαδικασίες, ποιότητα έμψυχου δυναμικού, επίπεδο επιστημονικο-τεχνολογικής συγκρότησης, αποτελεσματικότητα, διαφάνεια, αξιοκρατία, οργανωσιακή κουλτούρα, κ.λπ) μπορούν να επιτευχθούν στο πλαίσιο μιας μεγάλης ποικιλίας Συστημάτων Διαχείρισης της Ποιότητας τα οποία, αν εφαρμοστούν, θα βελτιώσουν τη λειτουργία, την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα των ΟΤΑ. Κατά συνέπεια θα βελτιώσουν την καθημερινή ζωή του πολίτη (από τους πόρους του οποίου συντηρούνται όλοι όσοι εμπλέκονται εμφανώς και αφανώς ως δημοτικοδίαιτοι στο αυτοδιοικητικό σύστημα).
Τρία είναι τα συστήματα διαχείρισης της ποιότητας για τους Δήμους. Το Κοινό Πλαίσιο Αξιολόγησης, το Σύστημα Ποιότητας κατά ISO 9001 και το υπό διαμόρφωση Σύστημα Πιστοποίησης της Διαχειριστικής Επάρκειας των Δήμων ως Δικαιούχων Χρηματοδότησης από τα ευρωπαϊκά προγράμματα.
Αξίζει να να επισημανθεί ότι τα Συστήματα Ποιότητας (όπως και οι άλλες μεταρρυθμιστικές δράσεις του κυβερνητικού έργου) κατά κανόνα σχεδιάζονται, μελετούνται, προγραμματίζονται και εφαρμόζονται πιλοτικά και ενίοτε μόνιμα από «εταιρείες συμβούλων» και «εταιρείες ειδικών εμπειρογνωμόνων».
Με άλλα λόγια, δεν είναι αποτέλεσμα ενδογενούς και αυτοτροφοδοτούμενης δράσης των πολυάριθμων (αμειβομένων) παραγόντων των Δήμων και των δορυφορικών δομών τους (ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ).
Κοινό Πλαίσιο Αξιολόγησης (ΚΠΑ)
Πρόκειται για ένα σύστημα αυτοαξιολόγσης (κάτι, δηλαδή ως mea culpa !) των υπηρεσιών των δημοσίων οργανισμών το οποίο θεσμοθέτησε η Ευρωπαϊκή Ένωση (CAF, Common Assessment Framework).
Θεωρητικά το ΚΠΑ, αν εφαρμοστεί πραγματικά, θα συμβάλει στη σταδιακή, μεθοδική και συστηματική βελτίωση της διοικητικής ικανότητας των Δήμων έτσι, ώστε οι κρατικοδίαιτοι και κοινοτικοδίαιτοι φορείς να προσαρμοστούν στις ανάγκες του πολίτη (πολιτοκεντρισμός) ο οποίος είναι, σε τελευταία ανάλυση, ο χρηματοδότης και συγχρόνως το «θύμα» των ΟΤΑ.
Το ΚΠΑ αναφέρεται στη «Διοίκηση μέσω Στόχων», σε «Δείκτες Μέτρησης της Αποτελεσματικότητας και της Αποδοτικότητας» καθώς και σε «Δείκτες Μέτρησης της Ικανοποίησης των Πολιτών».
Για την υλοποίηση του ΚΠΑ, οι εταιρείες συμβούλων κατασκεύασαν συγκεκριμένους Οδηγούς Εφαρμογής (βήμα προς βήμα). Σύμφωνα με τους Οδηγούς Εφαρμογής, συγκροτείται μια Ομάδα Αυτοαξιολόγησης από υπηρεσιακούς παράγοντες του Δήμου. Καθήκον της ομάδας είναι να προβεί σε ενέργειες διάγνωσης, αποτύπωσης, αξιολόγησης, αποτίμησης και βαθμολόγησης της υφιστάμενης κατάστασης στον πρωτοβάθμιο ΟΤΑ. Αφού εντοπισθούν όλοι οι παραμορφωτικοί και διαστρεβλωτικοί παράγοντες της αυτοδιοικητικής παθογένειας, η ομάδα θα διατυπώσει «ευθαρσώς και με παρρησία» προτάσεις για την αντιμετώπιση και τη διαχείριση των απαιτουμένων αλλαγών. Θα προτείνει την ανάληψη τολμηρών δράσεων και την άσκηση ριζοσπαστικών πρωτοβουλιών για τη βελτίωση της κατάστασης. Για παράδειγμα: απλούστευση της γραφειοκρατίας, σχεδιασμό και ανασχεδιασμό της διαδραστικής ιστοσελίδας, κατάρτιση Κώδικα Συμπεριφοράς και Αυτορύθμισης του προσωπικού, εφαρμογή διαδικασίας στρατηγικού προγραμματισμού, ποσοτικό καθορισμό και επιστημονικό προσδιορισμό της μεθοδολογίας εφαρμογής των δεικτών μέτρησης των συνθηκών και των καταστάσεων, επιμόρφωση προσωπικού, εντοπισμό παραβατικότητας και πελατειακών σχέσεων, εντοπισμό δυσλειτουργιών του λογιστικού συστήματος, του συστήματος προμηθειών, του συστήματος εκτέλεσης των έργων, κ.λπ., ανίχνευση και σαφή προσδιορισμό της ροής των πληροφοριών, καταγραφή των «πραγματικών» αναγκών σε προσωπικό, εγκαθίδρυση συστήματος εσωτερικού ελέγχου, συγκρότηση συστήματος αξιολόγησης προσωπικού, κ.λπ.
Σύστημα Ποιότητας κατά ISO 9001:2000
Το προαναφερθέν ΚΠΑ είναι το πρώτο βήμα της προσπάθειας για τον εκσυγχρονισμό ενός Δήμου. Ως δεύτερο βήμα και ως ανώτερο στάδιο εκσυγχρονισμού θεωρείται η εφαρμογή του Συστήματος Ποιότητας κατά ISO 9001.
Με το διεθνές αυτό πρότυπο το οποίο σχεδιάζουν και εκτελούν οι εταιρείες συμβούλων και ειδικών εμπειρογνωμόνων, επιτυγχάνεται η αξιολόγηση της πραγματικής κατάστασης που επικρατεί στο Δήμο και στις δορυφορικές δομές του. Τεκμηριώνεται η μεθοδολογία για τη διαρκή βελτίωση του εσωτερικού περιβάλλοντος του Δήμου. Εμπεδώνεται η αναδιοργάνωση και η τυποποίηση της εσωτερικής λειτουργίας με στόχο τον εντοπισμό, την καταγραφή και την αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων, των ροών και των διαδικασιών. Αναβαθμίζεται η επικοινωνία και η συνεργασία του Δήμου με τις άλλες υπερκείμενες υπηρεσίες (Νομαρχία, Περιφέρεια, Υπουργεία, κ.λπ.). Βελτιώνεται ο πολιτοκεντρισμός σε ότι αφορά στη διαχείριση και στην ικανοποίηση των αιτημάτων των δημοτών. Εγκαθιδρύεται μηχανισμός εσωτερικού ελέγχου, μηχανισμός διαχείρισης κρίσεων και μηχανισμός θωράκισης από διαταρακτικούς, διαστρεβλωτικούς και παραμορφωτικούς παράγοντες του θεσμικού πλαισίου της αυτοδιοίκησης.
Διαχειριστική Επάρκεια Δικαιούχων
Πρόκειται για ένα άλλο σύστημα ποιότητας (συναφές με τα προηγούμενα) με το οποίο επιδιώκεται η εξασφάλιση της Διαχειριστικής Επάρκειας των φορέων που επιδιώκουν να είναι δικαιούχοι των ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Για την επιβεβαίωση της διαχειριστικής επάρκειας των δικαιούχων, θα αναπτυχθεί και θα εφαρμοστεί ένα Ελληνικό Πρότυπο Διαχείρισης Έργων (ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9001: 2000) σύμφωνα με το οποίο θα πιστοποιείται η διαχειριστική επάρκεια του Δήμου ο οποίος θα επιδιώξει να αναλάβει και να υλοποιήσει συγρηματοδοτούμενα ή ολοσχερώς επιδοτούμενα έργα κατά την Προγραμματική Περίοδο 2007-2013.
Μέχρι την εφαρμογή του Ελληνικού Προτύπου, για να μπορέσουν οι Δήμοι να χρηματοδοτηθούν από ευρωπαϊκά προγράμματα θα πρέπει είτε να διαθέτουν Πιστοποίηση κατά ISO είτε να βρίσκονται σε διαδικασία πιστοποίησης κατά ISO κατά την οποία (μεταβατική περίοδο) θα πρέπει να εκπληρούν τις ακόλουθες minimum προϋποθέσεις: Να διαθέτουν Οργανόγραμμα με θέσεις αρμοδίων υπηρεσιών και οργάνων, να διαθέτουν Εγχειρίδια, Κανονισμούς και Οδηγούς τεκμηριωμένων διαδικασιών αναφορικά με: τον Προγραμματισμό των έργων και των ενεργειών, το Σχεδιασμό και την Ωρίμανση των έργων, την Παρακολούθηση και τη Διαχείριση των έργων, την Πιστοποίηση Φυσικού αντικειμένου, την Οικονομική Διαχείριση των έργων, τη διενέργεια Διαγωνισμών, την Ανάθεση και την Παρακολούθηση των Συμβάσεων, κ.λπ.
Όλα τα παραπάνω καθώς και όλα όσα προβλέπονται στο πλαίσιο του σχεδιασμού και της εφαρμογής του κυβερνητικού έργου, αν εφαρμοστούν πραγματικά και δεν καταστρατηγηθούν από τεχνητές ιδιοτελείς παρεμβάσεις, αλχημείες, νοθείες, έντεχνες διαστρεβλώσεις και κάθε λογής παραβατικές και παράνομες ενέργειες και αν συμπληρωθούν με «ασφαλιστικές δικλείδες» στο πλαίσιο συνεχών on – going και ex post ελέγχων και διαγνώσεων, μετα-αξιολογήσεων και καταλογισμών, είναι πολύ πιθανό να καταφέρουν εν ευθέτω χρόνω να εξορθολογίσουν, να εξυγιάνουν και να εκσυγχρονίσουν το αυτοδιοικητικό σύστημα της χώρας. Άλλωστε οι καθ΄ ύλην αρμόδιοι και υπεύθυνοι δεν πρέπει να ξεχνούν ότι «ου ράδιον αεί λανθάνειν κακόν όντα» (δεν είναι εύκολο να κρύβεται για πάντα κάποιος που είναι κακός, Πλάτωνα, Πολιτεία).
Πολ. Μηχ. Ε.Μ.Π., M.Eng., M.Sc., U.K.
www.galiot.eugaliot@ath.forthnet.gr
Η 9η Μαΐου έχει καθιερωθεί ως η Ημέρα της Ευρώπης. Εορτάζεται η γέννηση του εγχειρήματος της θεσμικής συγκρότησης της πολυεθνικής και υπερεθνικής ευρωπαϊκής οντότητας. Αφετηρία θεωρείται το 1950 όταν υιοθετήθηκε η Διακήρυξη του Γάλλου Υπουργού Εξωτερικών Robert Schuman για την ίδρυση της ΕΚΑΧ βασισμένη στις ιδέες του Jean Monnet.
Από τότε μέχρι σήμερα, το ευρωπαϊκό εγχείρημα εμφάνισε μια καταπληκτική (πρωτόγνωρη για τα ιστορικά δεδομένα της ανθρωπότητας) ανέλιξη σπειροειδούς μορφής με τη λειτουργική μέθοδο της σταδιακής βήμα προς βήμα οικοδόμησης ενός πολυεθνικού μορφώματος προσανατολισμένου προς το υπερεθνικό ιδεώδες της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης-Ολοκλήρωσης-Ομογενοποίησης-Ομοσπονδιοποίησης χωρίς να διαταράσσεται η πολιτιστική ιδιαιτερότητα, η εθνική κυριαρχία και η εθνική ιδιοσυστασία των χωρών μελών.
Πρόκειται για μια ιστορική περίοδο που περιλαμβάνει πολλούς ενδιάμεσους σταθμούς εξέλιξης, κομβικά σημεία μετασχηματισμού, νευραλγικά σημεία προσαρμογών και κρίσιμα ορόσημα καμπής ενός οδικού χάρτη ο οποίος αποκαλύπτει μια μη γραμμική διαδοχική μετεξέλιξη του ευρωπαϊκού μορφώματος από την εποχή της ΕΚΑΧ (1951) μέχρι την τελούσα υπό επικύρωση Νέα Μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Λισσαβόνας (2007), συμπεριλαμβανομένων των σταδιακών διευρύνσεων με την ένταξη νέων κρατών μελών από τα πρώτα 6 ιδρυτικά κράτη μέλη της Παλαιάς Ευρώπης στα 27 κράτη μέλη της Νέας Ευρώπης των 485 εκατομμυρίων κατοίκων.
Για την «πολύ ωφελημένη από κάθε συντρέχουσα άποψη» χώρα μας (ζήτημα το οποίο θα αναλυθεί σε επόμενο άρθρο), η ένταξη στο ευρωπαϊκό σύμπλοκο διανύει το 27ο έτος της ηλικίας της από το 1981 όταν επίσημα κατέστη το 10ο κράτος μέλος της τότε ΕΚ και αργότερα το 12ο μέλος της τότε Ευρωζώνης (2000, κυκλοφορία ευρώ το 2002, στο πλαίσιο των τριών φάσεων της ΟΝΕ).
Η σταδιακή ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού χώρου είναι ένα εγχείρημα «διακυβερνητικής συνεργασίας, σύζευξης, όσμωσης, αλληλεγγύης και συνέργιας στο πλαίσιο διαδοχικών διαδικασιών σταδιακής πολυεθνικής ολοκλήρωσης με μακροπρόθεσμη στοχοθεσία, αποστολή και όραμα την υπερεθνική πολιτική ενοποίηση, την ομογενοποίηση και την ομοσπονδιοποίηση».
Πρόκειται για συλλογή προσπάθεια που εκτυλίσσεται με ειρηνικά μέσα (Pax Europea), με διαφανείς διεργασίες, με δημοκρατικές μεθόδους, με διοργανικές θεσμικές διαδικασίες συναποφάσεων, συναινέσεων και συναντιλήψεων, με τη συμβολή της Κοινωνίας των Πολιτών και με την εθελούσια συμμετοχή των ανεξαρτήτων κρατών μελών (πολλά από τα οποία ήταν κάποτε εχθρικά μεταξύ τους).
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι ένα υψιπετές εγχείρημα υπερεθνικής κλίμακας το οποίο μέχρι σήμερα κρίνεται ως επιτυχημένο (αν αποτιμήσει κανείς τα επιτεύγματα της συλλογικής προσπάθειας αλλά και το διακαή πόθο πολλών κρατών να ενταχθούν στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και να προσχωρήσουν στην ευρωπαϊκή οικογένεια).
Στην ουσία πρόκειται για ένα μοναδικό ιστορικό παράδειγμα που συνιστά το πιο επιτυχημένο μοντέλο ειρήνης, ευημερίας, δημοκρατίας, αλληλεγγύης, ουμανισμού, συνοχής και συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και των λαών το οποίο υπερβαίνει τα κλασικά διακυβερνητικά και τα παραδοσιακά συνομοσπονδιακά μοντέλα, προκαλώντας την ανησυχία και τις αντιδράσεις των ηγεμονικών πόλων οι οποίοι επιδιώκουν με άμεσους και έμμεσους τρόπους τη βίαιη και την εκβιαστική καθυπόταξη ή/και την εξαγορά της υποταγής των κρατών και των λαών, ως προτεκτοράτων και αποικιών, στο δικό τους imperium.
Το εγχείρημα δεν είναι στατικό. Αντίθετα, προσομοιάζει με ένα «αναπτυξιακό σπιράλ» που βρίσκεται σε δυναμική εξέλιξη, διαρκή μετασχηματισμό και αέναη μετεξέλιξη ανταποκρινόμενο διαλεκτικά στις ιστορικο-κοινωνικές εξελίξεις συμπεριλαμβανομένων των καυτών θεμάτων των κλιματικών αλλαγών, της ειρήνης, της άμυνας και της ασφάλειας, της ενέργειας, των δημογραφικών αλλαγών, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της κοινωνικής συνοχής, της ανθρώπινης ανάπτυξης, του διαπολιτιστικού διαλόγου, της έννομης τάξης, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της αντιμετώπισης των φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών, της ανθρωπιστικής δράσης, κ.λπ.
Το Ευρωπαϊκό in vivo οικοδόμημα βρίσκεται σήμερα σε μια κρίσιμη καμπή του οδικού χάρτη για την ανέλιξη σε ομοσπονδιακό μόρφωμα ενόψει της θεσμικής επικύρωσης της νέας Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης της Λισσαβόνας που υπεγράφη στις 13 Δεκεμβρίου του 2007 από τα 27 κράτη μέλη στη Σύνοδο Κορυφής.
Με τον όρο θεσμική επικύρωση εννοείται η έγκριση του μεταρρυθμιστικού κειμένου από τους λαούς της ΕΕ μέσω των Κοινοβουλίων με εξαίρεση την Ιρλανδία η οποία θα διοργανώσει στις 12 Ιουνίου δημοψήφισμα. Μετά την επικύρωσή της από τους λαούς των 27 κρατών-μελών, η Συνθήκη θα τεθεί σε ισχύ από το 2009. Μέχρι σήμερα 11 κράτη – μέλη έχουν επικυρώσει τη νέα μεταρρυθμιστική συνθήκη.
Το μεταρρυθμιστικό κείμενο στην ουσία είναι μια οιονεί συνταγματική συνθήκη η οποία μαζί με το παράγωγο και συνοδευτικό δίκαιο επιχειρεί τον επανακαθορισμό του μέλλοντος της ΕΕ σε ένα περιβάλλον το οποίο χαρακτηρίζεται από διεθνείς γεωπολιτικές κρίσεις και μεγάλες ανακατατάξεις στο πλαίσιο των ιστορικο-κοινωνικών εξελίξεων της παγκοσμιοποιημένης εποχής, του οικουμενισμού και της νέας τάξης πραγμάτων.
Καταστάσεις οι οποίες διαλεκτικά οδηγούν στην ιστορική αναγκαιότητα για εμβάθυνση, διεύρυνση, ολοκλήρωση, ομογενοποίηση και ενοποίηση της υπερεθνικής οντότητας μέσω μιας σταδιακής, μη γραμμικής αλλά σχετικά ταχύρυθμης πορείας με το όραμα, την αποστολή και το σκοπό της «ομοσπονδιοποίησης» που συντελείται με τη ρηξικέλευθη «κοινοτική μέθοδο» του «λειτουργισμού» στο πλαίσιο του ποιοτικά ανώτερου «δικαιικού, αξιακού και διοργανικού» συστήματος της ΕΕ με τη συνεχή ενδυνάμωση του «κοινοτικού κεκτημένου», της «ευρωπαϊκής ταυτότητας» και της «ευρωπαϊκής ιθαγένειας».
Από πλευράς «χαμηλής πολιτικής», η νέα μεταρρυθμιστική συνθήκη συνιστά ένα μηχανισμό βελτίωσης του εσωτερικού περιβάλλοντος της ΕΕ, της οργανωτικο-διοικητικής, της δομο-λειτουργικής και της επιχειρησιακής συγκρότησης της ΕΕ για την καλύτερη, πιο αποδοτική και πιο αποτελεσματική λειτουργία των θεσμών που απαιτούνται για την αντιμετώπιση της συνθετότητας, της πολυπλοκότητας, της περιπλοκότητας, της πολυδιάστατης μορφής και της πολυπαραμετρικής μορφολογίας του σύμπλοκου των δομών και των θεσμών που διαμορφώνουν το ευρωπαϊκό πολυεθνικό σύστημα.
Η Συνθήκη της Λισσαβόνας σκοπό έχει να μεγεθύνει την ισχύ και να αυξήσει την ικανότητα δράσης της ΕΕ εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη συνοχή των εξωτερικών παρεμβάσεων, μεγαλύτερο φάσμα εσωτερικών πολιτικών, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των διαφόρων πολιτικών υπέρ των πολιτών και να εμπεδώσει σύγχρονους θεσμούς που θα λειτουργούν αποτελεσματικά σε μια εθελουσία Ένωση 27 μελών.
Η Συνθήκη της Λισσαβόνας θα δώσει στην ΕΕ τη δυνατότητα να έχει μια πιο ισχυρή, συγκροτημένη, συστηματική, άμεση και συμπαγή παρουσία στη διεθνή σκηνή και στον παγκόσμιο καταμερισμό. Για το σκοπό αυτό, συνδέει τις αρμοδιότητες του Ύπατου Εκπροσώπου για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας με τις αρμοδιότητες του Αντιπροέδρου της Επιτροπής. Παράλληλα, δημιουργεί μια νέα Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης που θα επικουρεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο στη νέα του διττή αρμοδιότητα. Επιπλέον, οι πολίτες θα μπορούν να έχουν μεγαλύτερη διπλωματική και προξενική βοήθεια σε πρακτικά θέματα, όταν ταξιδεύουν σε τρίτες χώρες.
Στα θετικά του νέου συντάγματος συνεκτιμώνται οι αυξημένες αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Θα ενισχυθεί η διαδικασία συναπόφασης Συμβουλίου και Κοινοβουλίου για το 95% της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας καθώς και για τα ζητήματα εσωτερικής αγοράς, οικονομικής διαχείρισης και καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης.
Πέραν των θεμάτων που άπτονται της νέας Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης, τον Ιούνιο του επόμενου έτους θα γίνουν οι Ευρωεκλογές. Όπερ σημαίνει ότι τα ελληνικά κόμματα θα πρέπει έγκαιρα να προσαρμοστούν στις νέες εξελίξεις παράγοντας ad hoc ευρωπαϊκές πολιτικές προς όφελος της χώρας στο πλαίσιο των win – win διαβουλεύσεων και συναποφάσεων διοργανικού επιπέδου που εφαρμόζει η ΕΕ.
Άλλο κρίσιμο ζήτημα που σηματοδοτεί ο Μάϊος 2008 είναι ότι τρέχουν οι διαβουλεύσεις για την αναθεώρηση και τη μεταρρύθμιση του Προϋπολογισμού της ΕΕ (έσοδα, δαπάνες, κατανομή πόρων) ενώ στο επόμενο έτος θα ξεκινήσουν οι διαδικασίες για τη μετά το 2013 Δημοσιονομική Περίοδο. Κατάσταση η οποία είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για τη χώρα μας στο πλαίσιο του νέου status quo που τείνει να δημιουργηθεί εξαιτίας της διεύρυνσης της ΕΕ και των ad hoc «στατιστικών μεταβολών» στους συγκριτικούς δείκτες αποτίμησης των αποτελεσμάτων σε επίπεδο Κρατών και Περιφερειών αντίστοιχα.
Η agenda που σηματοδοτεί ο Μάϊος 2008 κλείνει με το ζήτημα της εκκίνησης της υλοποίησης του ΕΣΠΑ 2007-2013 (ήδη προκηρύχθηκε το πρώτο έργο) στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταρρυθμίσεων και Σταθερότητας της κυβέρνησης με ταυτόχρονη ολοκλήρωση του Γ΄ ΚΠΣ και των Προγραμμάτων Ευρωπαϊκών Πρωτοβουλιών της προηγούμενης περιόδου καθώς και με το ζήτημα της αξιοποίησης των συντρεχόντων εκτός ΚΠΣ και εκτός ΕΣΠΑ Προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Για να μην επαναληφθούν τα σφάλματα του χθες, που χαρακτηρίζονται ως «στείρος και αναποτελεσματικός κοινοτικο-διαιτισμός» με «διαχειριστικές ανεπάρκειες», «ελλειμματικό σχεδιασμό», «διοικητικές παραμορφώσεις», «οργανωτικές στρεβλώσεις», «επιχειρησιακές αλχημείες» και «διαρροές πόρων», θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα έτσι, ώστε να λειτουργούν ανεμπόδιστα όλες οι απαραίτητες ex-ante, on going και ex post ελεγκτικο-διαγνωστικές διαδικασίες, να εμπεδωθεί από τη δημόσια διοίκηση η «τεχνογνωσία διαχείρισης των ευρωπαϊκών πόρων», να λειτουργήσουν ορθά τα συστήματα παρακολούθησης και καταλογισμού ευθυνών και, τέλος, οι πόροι να μη σπαταληθούν σε ρηχές δράσεις (ελεημοσύνης και άκριτης χρηματοδότησης αναξιοπαθούντων), σε μικρού ειδικού αξιακού βάρους και ανύπαρκτης επιστημοσύνης δράσεις «πρώτης γενεάς», σε ενέργειες μηδαμινής προστιθέμενης αξίας, σε ατυχείς πράξεις δημιουργίας θνησιγενών δομών από τις οποίες, πέραν του κοινωνικού κόστους, εκλύεται τεράστιο κόστος ευκαιρίας.
Αντίθετα, θα πρέπει να ενισχυθούν ενέργειες οι οποίες γεννούν τις προϋποθέσεις για αυτοδύναμη, αυτοτροφοδοτούμενη, ενδογενή βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη μεγάλης προστιθέμενης αξίας με πραγματική αναβάθμιση της «ελλειμματικής ανταγωνιστικότητας, επιχειρηματικότητας, έρευνας-τεχνολογίας-καινοτομίας, εξωστρέφειας, κοινωνικής συνοχής, διαφάνειας και περιβαλλοντικής προστασίας» της χώρας επιφέροντας μόνιμα και διατηρήσιμα πολλαπλασιαστικά οφέλη που να διαχέονται προς όλες τις κατευθύνσεις του κοινωνικού γίγνεσθαι με στόχο την «πραγματική σύγκλιση» σε όλα τα επίπεδα.
Πάνω απ΄ όλα όμως θα πρέπει κάποτε να καλυφθεί το τεράστιο έλλειμμα ενημέρωσης και πληροφόρησης των πολιτών για το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι έτσι, ώστε να αντιμετωπιστεί ο διάχυτος «ευρωπαϊκός αγνωστικισμός» που φθάνει στα επίπεδα του αναλφαβητισμού δημιουργώντας αδιάφορους, παθητικούς, μειονεκτικούς, ακαλλιέργητους, φοβικούς και ανενεργούς πολίτες οι οποίοι καθίστανται εύκολα θύματα εκμετάλλευσης μέσω της παραπληροφόρησης και της διαστρέβλωσης του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι.
Συστήματα Διαχείρισης της
Ποιότητας στους Δήμους
Κωνσταντίνος Γαλιώτος
Πολ. Μηχ., Ε.Μ.Π.
Σύμβουλος Επιχειρήσεων και Οργανισμών M.Sc., U.K.
galiot@ath.forthnet.gr
Είναι urbi et orbi γνωστό ότι στη χώρα μας οι ΟΤΑ α΄ βαθμού (πλην κάποιων μεμονωμένων περιπτώσεων) βρίσκονται από κάθε συντρέχουσα άποψη σε επίπεδο ιστορικής ανάπτυξης της προβιομηχανικής εποχής.
Πολιτικο-διοικητικός και οργανωτικός αναχρονισμός και αγνωστικισμός, παλαιομοδίτικα στερεότυπα συμπεριφορισμού και αντιλήψεων, διάχυτος οσμανισμός, άπειρες διαρθρωτικές αδυναμίες, τεράστια σπατάλη πόρων, αναποτελεσματικότητα, ανυπαρξία ελεγκτικο-διαγνωστικών μηχανισμών (ex ante, on going και ex post), πελατειακές σχέσεις, νεποτισμός, αναδιανεμητικές συσπειρώσεις (lobby), κακή ποιότητα ανθρωπίνων πόρων, αφόρητος «δημοτικο - διαιτισμός», ελλειμματική κοινωνική και πολιτική υπευθυνότητα, ανυπαρξία αυτοδύναμης και ενδογενούς τεχνογνωσίας σε θέματα σοβαρά και υψηλής επιστημοσύνης (ευτυχώς που υπάρχουν και οι εταιρείες συμβούλων για να βγάζουν το φίδι από την τρύπα), οργανωσιακή αταξία, διοικητικό χάος, μαύρες τρύπες στους προϋπολογισμούς, διαφθορά και διαπλοκή, παρασιτισμός, ατελής δομο-λειτουργική και καθυστερημένη οργανωτικο-διοικητική συγκρότηση, συνιστούν μερικές μόνον από τις αμέτρητες εκφάνσεις του απαξιωμένου και κακόφημου τοπικού κυβερνητισμού της μετα-ελληνικής πραγματικότητας.
Οι προσπάθειες της κεντρικής κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της εγγενούς παθογένειας, της παρακμής και της διαρκούς κακοφημίας των πρωτοβαθμίων ΟΤΑ, περιλαμβάνουν ένα πλέγμα μεταρρυθμιστικών ενεργειών με πολλές επιμέρους αλληλοκαθοριζόμενες συνιστώσες και ρηξικέλευθες δράσεις.
Τέτοιες συστηματικές ενέργειες σε επίπεδο σχεδιασμού για την αναστροφή της παρακμιακής πορείας του αυτοδιοικητικού συστήματος της χώρας εκπορεύονται από διάφορες θεσμικές πηγές και μηχανισμούς υλοποίησης, όπως:
(1) Το ΕΣΠΑ 2007-2013,
(2) Τα «εκτός ΕΣΠΑ» προγράμματα και τις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,
(3) Την αξιοποίηση των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ),
(4) Το Πρόγραμμα Ανάπτυξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης «Θησέας»,
(5) Τη Διοικητική Μεταρρύθμιση του ΥΠΕΣΔΑΑ σε ότι αφορά στο νέο Καποδίστρια II σε συνδυασμό με το νέο Χωροταξικό Σχέδιο της χώρας που συγκροτήθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ,
(6) Τις αλλαγές στο Δημόσιο Λογιστικό που επέβαλε το ΥΠΟΙΟ, και
(7) Το νέο Δημοτικό και Κοινοτικό Κώδικα (Ν.3463/06) στο πλαίσιο του οποίου έχουν επιβληθεί οι ακόλουθες ριζοσπαστικές πράξεις: (α) Η πιστοποίηση της διαχειριστικής επάρκειας των Δήμων ως δικαιούχων ανάληψης και υλοποίησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων, (β) η κατάρτιση Επιχειρησιακού Προγράμματος, και (γ) η μεταρρύθμιση του μέχρι σήμερα αμαρτωλού, νοσηρού, στρεβλού, εκτρωματικού και παραμορφωμένου suis generis «δημοτικώς επιχειρείν», κ.λπ.
Στο παρόν άρθρο θα επιχειρηθεί μια προσέγγιση του ζητήματος της συγκρότησης Συστήματος Διαχείρισης της Ποιότητας στους Δήμους από τη γωνία θέασης της ανάγκης για την πιστοποίηση των Δήμων ως δικαιούχων χρηματοδότησης για συμμετοχή στο ΕΣΠΑ 2007-2013 και στα πολυάριθμα εκτός ΕΣΠΑ προγράμματα τα οποία χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Οι διαδικασίες αξιολόγησης της διοικητικής ικανότητας του Δήμου (οργανωτική δομή, διαδικασίες, ποιότητα έμψυχου δυναμικού, επίπεδο επιστημονικο-τεχνολογικής συγκρότησης, αποτελεσματικότητα, διαφάνεια, αξιοκρατία, οργανωσιακή κουλτούρα, κ.λπ) μπορούν να επιτευχθούν στο πλαίσιο μιας μεγάλης ποικιλίας Συστημάτων Διαχείρισης της Ποιότητας τα οποία, αν εφαρμοστούν, θα βελτιώσουν τη λειτουργία, την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα των ΟΤΑ. Κατά συνέπεια θα βελτιώσουν την καθημερινή ζωή του πολίτη (από τους πόρους του οποίου συντηρούνται όλοι όσοι εμπλέκονται εμφανώς και αφανώς ως δημοτικοδίαιτοι στο αυτοδιοικητικό σύστημα).
Τρία είναι τα συστήματα διαχείρισης της ποιότητας για τους Δήμους. Το Κοινό Πλαίσιο Αξιολόγησης, το Σύστημα Ποιότητας κατά ISO 9001 και το υπό διαμόρφωση Σύστημα Πιστοποίησης της Διαχειριστικής Επάρκειας των Δήμων ως Δικαιούχων Χρηματοδότησης από τα ευρωπαϊκά προγράμματα.
Αξίζει να να επισημανθεί ότι τα Συστήματα Ποιότητας (όπως και οι άλλες μεταρρυθμιστικές δράσεις του κυβερνητικού έργου) κατά κανόνα σχεδιάζονται, μελετούνται, προγραμματίζονται και εφαρμόζονται πιλοτικά και ενίοτε μόνιμα από «εταιρείες συμβούλων» και «εταιρείες ειδικών εμπειρογνωμόνων».
Με άλλα λόγια, δεν είναι αποτέλεσμα ενδογενούς και αυτοτροφοδοτούμενης δράσης των πολυάριθμων (αμειβομένων) παραγόντων των Δήμων και των δορυφορικών δομών τους (ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ).
Κοινό Πλαίσιο Αξιολόγησης (ΚΠΑ)
Πρόκειται για ένα σύστημα αυτοαξιολόγσης (κάτι, δηλαδή ως mea culpa !) των υπηρεσιών των δημοσίων οργανισμών το οποίο θεσμοθέτησε η Ευρωπαϊκή Ένωση (CAF, Common Assessment Framework).
Θεωρητικά το ΚΠΑ, αν εφαρμοστεί πραγματικά, θα συμβάλει στη σταδιακή, μεθοδική και συστηματική βελτίωση της διοικητικής ικανότητας των Δήμων έτσι, ώστε οι κρατικοδίαιτοι και κοινοτικοδίαιτοι φορείς να προσαρμοστούν στις ανάγκες του πολίτη (πολιτοκεντρισμός) ο οποίος είναι, σε τελευταία ανάλυση, ο χρηματοδότης και συγχρόνως το «θύμα» των ΟΤΑ.
Το ΚΠΑ αναφέρεται στη «Διοίκηση μέσω Στόχων», σε «Δείκτες Μέτρησης της Αποτελεσματικότητας και της Αποδοτικότητας» καθώς και σε «Δείκτες Μέτρησης της Ικανοποίησης των Πολιτών».
Για την υλοποίηση του ΚΠΑ, οι εταιρείες συμβούλων κατασκεύασαν συγκεκριμένους Οδηγούς Εφαρμογής (βήμα προς βήμα). Σύμφωνα με τους Οδηγούς Εφαρμογής, συγκροτείται μια Ομάδα Αυτοαξιολόγησης από υπηρεσιακούς παράγοντες του Δήμου. Καθήκον της ομάδας είναι να προβεί σε ενέργειες διάγνωσης, αποτύπωσης, αξιολόγησης, αποτίμησης και βαθμολόγησης της υφιστάμενης κατάστασης στον πρωτοβάθμιο ΟΤΑ. Αφού εντοπισθούν όλοι οι παραμορφωτικοί και διαστρεβλωτικοί παράγοντες της αυτοδιοικητικής παθογένειας, η ομάδα θα διατυπώσει «ευθαρσώς και με παρρησία» προτάσεις για την αντιμετώπιση και τη διαχείριση των απαιτουμένων αλλαγών. Θα προτείνει την ανάληψη τολμηρών δράσεων και την άσκηση ριζοσπαστικών πρωτοβουλιών για τη βελτίωση της κατάστασης. Για παράδειγμα: απλούστευση της γραφειοκρατίας, σχεδιασμό και ανασχεδιασμό της διαδραστικής ιστοσελίδας, κατάρτιση Κώδικα Συμπεριφοράς και Αυτορύθμισης του προσωπικού, εφαρμογή διαδικασίας στρατηγικού προγραμματισμού, ποσοτικό καθορισμό και επιστημονικό προσδιορισμό της μεθοδολογίας εφαρμογής των δεικτών μέτρησης των συνθηκών και των καταστάσεων, επιμόρφωση προσωπικού, εντοπισμό παραβατικότητας και πελατειακών σχέσεων, εντοπισμό δυσλειτουργιών του λογιστικού συστήματος, του συστήματος προμηθειών, του συστήματος εκτέλεσης των έργων, κ.λπ., ανίχνευση και σαφή προσδιορισμό της ροής των πληροφοριών, καταγραφή των «πραγματικών» αναγκών σε προσωπικό, εγκαθίδρυση συστήματος εσωτερικού ελέγχου, συγκρότηση συστήματος αξιολόγησης προσωπικού, κ.λπ.
Σύστημα Ποιότητας κατά ISO 9001:2000
Το προαναφερθέν ΚΠΑ είναι το πρώτο βήμα της προσπάθειας για τον εκσυγχρονισμό ενός Δήμου. Ως δεύτερο βήμα και ως ανώτερο στάδιο εκσυγχρονισμού θεωρείται η εφαρμογή του Συστήματος Ποιότητας κατά ISO 9001.
Με το διεθνές αυτό πρότυπο το οποίο σχεδιάζουν και εκτελούν οι εταιρείες συμβούλων και ειδικών εμπειρογνωμόνων, επιτυγχάνεται η αξιολόγηση της πραγματικής κατάστασης που επικρατεί στο Δήμο και στις δορυφορικές δομές του. Τεκμηριώνεται η μεθοδολογία για τη διαρκή βελτίωση του εσωτερικού περιβάλλοντος του Δήμου. Εμπεδώνεται η αναδιοργάνωση και η τυποποίηση της εσωτερικής λειτουργίας με στόχο τον εντοπισμό, την καταγραφή και την αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων, των ροών και των διαδικασιών. Αναβαθμίζεται η επικοινωνία και η συνεργασία του Δήμου με τις άλλες υπερκείμενες υπηρεσίες (Νομαρχία, Περιφέρεια, Υπουργεία, κ.λπ.). Βελτιώνεται ο πολιτοκεντρισμός σε ότι αφορά στη διαχείριση και στην ικανοποίηση των αιτημάτων των δημοτών. Εγκαθιδρύεται μηχανισμός εσωτερικού ελέγχου, μηχανισμός διαχείρισης κρίσεων και μηχανισμός θωράκισης από διαταρακτικούς, διαστρεβλωτικούς και παραμορφωτικούς παράγοντες του θεσμικού πλαισίου της αυτοδιοίκησης.
Διαχειριστική Επάρκεια Δικαιούχων
Πρόκειται για ένα άλλο σύστημα ποιότητας (συναφές με τα προηγούμενα) με το οποίο επιδιώκεται η εξασφάλιση της Διαχειριστικής Επάρκειας των φορέων που επιδιώκουν να είναι δικαιούχοι των ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Για την επιβεβαίωση της διαχειριστικής επάρκειας των δικαιούχων, θα αναπτυχθεί και θα εφαρμοστεί ένα Ελληνικό Πρότυπο Διαχείρισης Έργων (ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9001: 2000) σύμφωνα με το οποίο θα πιστοποιείται η διαχειριστική επάρκεια του Δήμου ο οποίος θα επιδιώξει να αναλάβει και να υλοποιήσει συγρηματοδοτούμενα ή ολοσχερώς επιδοτούμενα έργα κατά την Προγραμματική Περίοδο 2007-2013.
Μέχρι την εφαρμογή του Ελληνικού Προτύπου, για να μπορέσουν οι Δήμοι να χρηματοδοτηθούν από ευρωπαϊκά προγράμματα θα πρέπει είτε να διαθέτουν Πιστοποίηση κατά ISO είτε να βρίσκονται σε διαδικασία πιστοποίησης κατά ISO κατά την οποία (μεταβατική περίοδο) θα πρέπει να εκπληρούν τις ακόλουθες minimum προϋποθέσεις: Να διαθέτουν Οργανόγραμμα με θέσεις αρμοδίων υπηρεσιών και οργάνων, να διαθέτουν Εγχειρίδια, Κανονισμούς και Οδηγούς τεκμηριωμένων διαδικασιών αναφορικά με: τον Προγραμματισμό των έργων και των ενεργειών, το Σχεδιασμό και την Ωρίμανση των έργων, την Παρακολούθηση και τη Διαχείριση των έργων, την Πιστοποίηση Φυσικού αντικειμένου, την Οικονομική Διαχείριση των έργων, τη διενέργεια Διαγωνισμών, την Ανάθεση και την Παρακολούθηση των Συμβάσεων, κ.λπ.
Όλα τα παραπάνω καθώς και όλα όσα προβλέπονται στο πλαίσιο του σχεδιασμού και της εφαρμογής του κυβερνητικού έργου, αν εφαρμοστούν πραγματικά και δεν καταστρατηγηθούν από τεχνητές ιδιοτελείς παρεμβάσεις, αλχημείες, νοθείες, έντεχνες διαστρεβλώσεις και κάθε λογής παραβατικές και παράνομες ενέργειες και αν συμπληρωθούν με «ασφαλιστικές δικλείδες» στο πλαίσιο συνεχών on – going και ex post ελέγχων και διαγνώσεων, μετα-αξιολογήσεων και καταλογισμών, είναι πολύ πιθανό να καταφέρουν εν ευθέτω χρόνω να εξορθολογίσουν, να εξυγιάνουν και να εκσυγχρονίσουν το αυτοδιοικητικό σύστημα της χώρας. Άλλωστε οι καθ΄ ύλην αρμόδιοι και υπεύθυνοι δεν πρέπει να ξεχνούν ότι «ου ράδιον αεί λανθάνειν κακόν όντα» (δεν είναι εύκολο να κρύβεται για πάντα κάποιος που είναι κακός, Πλάτωνα, Πολιτεία).
