Η επόμενη ημέρα

Άρθρο του Γιάννη Πισιμίση

Ίσως η συζήτηση για την επόμενη μέρα να είναι ακόμα πρώιμη και σίγουρα αυτό που προέχει τώρα είναι η αντιμετώπιση της πρωτοφανούς πανδημίας και υγειονομικής κρίσης που έχει ενσκήψει στον πλανήτη, ωστόσο η ανησυχία για τις συνέπειες της κρίσης τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο δεν μπορούν να αγνοηθούν.

Οι φωνές που μιλούν για μια παγκόσμια οικονομική ύφεση, ίσως μεγαλύτερη και από αυτή ακόμα του μεσοπολέμου που οδήγησε στην άνοδο ολοκληρωτικών ιδεολογιών και στο ολοκαύτωμα του πολέμου, ολοένα και πληθαίνουν. Σίγουρα η ανθρωπότητα έχει πάρει το μάθημα της ιστορίας και τα πράγματα πιθανότατα δεν θα οδηγηθούν ποτέ ξανά στους ίδιους ολισθηρούς δρόμους. Εξάλλου, στην σημερινή ψηφιακή εποχή, στην εποχή του άμεσου κοινωνικού ελέγχου και της δημοκρατίας της αμφισβήτησης είναι πολύ πιο δύσκολο η κοινή γνώμη να παρασυρθεί, παραδιδόμενη σε δημαγωγικές πολιτικές του παρελθόντος.

Ίδια λάθη δεν επιτρέπεται να συμβούν και σε επίπεδο διακυβέρνησης, στο επίπεδο, δηλαδή, λήψης των αποφάσεων, είτε αυτό είναι κρατικό, είτε διακρατικό, είτε παγκόσμιο.

Στην Ελλάδα, οι οικονομικές συνέπειες της κρίσης σίγουρα θα είναι βαρύτατες. Ο τουρισμός, που σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΕΤΕ και της ΕΛΣΤΑΤ συμμετέχει στο ΑΕΠ της χώρας κατά 30,9% και στην απασχόληση κατά 25,9% θα δεχθεί τεράστιο πλήγμα. Αυτήν την στιγμή διακυνδυνεύονται περίπου 1.000.000 θέσεις εργασίας μόνο από τον τουρισμό. Καταλαβαίνει εύκολα κανείς τι συνεπάγεται αυτό για το εθνικό εισόδημα και για την συνολική ζήτηση και κατανάλωση. Συνολικά η ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας που είναι ο τριτογενής τομέας (εμπόριο, μεταφορές, παροχή υπηρεσιών π.χ. εστίαση) τόσο σε επίπεδο εισοδήματος όσο και σε επίπεδο απασχόλησης θα υποχωρήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Αυτό σημαίνει προφανώς απώλεια εθνικού εισοδήματος και θέσεων εργασίας άρα γενικευμένη οικονομική ύφεση.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η κρίση είναι σίγουρο ότι θα χτυπήσει πρώτα τις πιο αδύναμες οικονομίες και τις χώρες που στηρίζονται περισσότερο στον τομέα των υπηρεσιών και λιγότερο στον αγροτικό ή βιομηχανικό τομέα. Δεν θα μείνει όμως εκεί. Χώρες με μεγάλη εξαγωγική δραστηριότητα βιομηχανικών προϊόντων όπως η Γερμανία, η οποία είναι πρώτη στις εξαγωγές αγαθών προς τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. στον κόσμο, είναι λογικό να δουν μεγάλη μείωση των πωλήσεων λόγω του μειωμένου εισοδήματος στην Ε.Ε. και άρα μείωση της παραγωγής τους που με τη σειρά της θα φέρει απώλεια θέσεων εργασίας και μείωση του εθνικού και κατά κεφαλήν τους εισοδήματος και ύφεση.

Σε παγκόσμιο επίπεδο είναι πολύ πιθανό να αλλάξουν δραματικά οι ισορροπίες. Η Κίνα, λόγω και του γεγονότος ότι βγαίνει πρώτη από την κρίση, έχει τη δυνατότητα κυρίως λόγω χαμηλού κόστους παραγωγής να αναδειχθεί πλέον στην πιο ισχυρή εξαγωγική δύναμη στον κόσμο και να καταστεί έτσι μια οικονομική, βιομηχανική και γιατί όχι πολιτικοστρατιωτική υπερδύναμη.

Στην νέα αυτή παγκόσμια αναδιάρθρωση η θέση της Ε.Ε. είναι ακόμα πιο επισφαλής. Ιδιαίτερα όσο συνεχίζουν κάποια κράτη – μέλη να αγνοούν τις προδιαγραφόμενες συνθήκες. Μονόδρομος για την ίδια της την επιβίωση στην διεθνή κονίστρα είναι η οικονομική και πολιτική της ολοκλήρωση με αποφασιστικό πλέον τρόπο. Δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια. Τώρα είναι η ώρα ενός ριζικού μετασχηματισμού της Ευρώπης σε μια πραγματική πολιτική και οικονομική Ένωση.

Χρειάζεται τώρα μια νέα επεκτατική δημοσιονομική πολιτική με έμφαση στις επενδύσεις και στην μείωση του μέσου κόστους παραγωγής, μια νέα επεκτατική νομισματική πολιτική στην κατεύθυνση της ενίσχυσης του εισοδήματος των πλέον αδύνατων οικονομικών στρωμάτων ώστε να ενισχυθεί η συνολική ζήτηση και κατανάλωση, χρειάζεται μια νέα ενεργητική πολιτική απασχόλησης που θα στηρίζει τις επιχειρήσεις και το εισόδημα των εργαζομένων, χρειάζεται μια νέα πολιτική χρηματοδότησης της δημοσιονομικής της πολιτικής μέσω έκδοσης κοινού χρέους και κοινού δανεισμού με ευνοϊκούς συνολικά για όλα τα κράτη- μέλη της Ένωσης όρους.

Αυτό που απαιτείται, δηλαδή, είναι μια Νέα Ευρωπαϊκή Συμφωνία. Ένα ευρωπαϊκό New Deal. Μια πολιτική συνειδητοποίησης του κοινού μας ευρωπαϊκού συμφέροντος που θα βάλει και πάλι την Ε.Ε. με δυναμισμό στον παγκόσμιο χάρτη προς όφελος των λαών της. Ήρθε η ώρα για την άσκηση πραγματικής πολιτικής, για αυτό που χαρακτηριστικά αναφέρει ο Γερμανός κοινωνιολόγος Ούλριχ Μπεκ: "Πολιτική είναι να αλλάζεις τους κανόνες όχι να τους ακολουθείς". Πλέον δεν είναι θέμα αντιπαράθεσης, ούτε καν διεκδίκησης. Είναι θέμα συναντίληψης της ανάγκης για επιβίωση.