ΤΟ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΕΝΕΡΓΗΜΑ, ΩΣ ΑΞΙΑ ΚΑΙ ΑΡΕΤΗ

Του Δημήτρη Μπάκα*

Προοίμιο

Ο χώρος των συναισθημάτων είναι στην «καρδιά μας»!, καθώς θέλουμε να πιστεύουμε! Είναι η πηγή της κινητήριας δύναμης της συνείδησης. Το συναίσθημα είναι για την ανθρώπινη προσωπικότητα, ό,τι το καύσιμο για τον καυστήρα του αυτοκινήτου. Κανένας άνθρωπος δεν έζησε ποτέ με φρόνηση χωρίς να χρησιμοποιήσει τη διάνοια, αλλά και κανένας άνθρωπος δεν έζησε ποτέ έντονα χωρίς το συναισθηματικό ενέργημα. Μερικοί αποδοκιμάζουν, χωρίς βαθύτερη σκέψη, τη συγκίνηση, που προκαλούν τα συναισθήματά μας. Εντούτοις, οι τελευταίες επιστημονικές μελέτες μιλάνε για την αξία της συναισθηματικής νοημοσύνης, οποία συνιστά  αρετή. Όντως η πρόχειρη συγκίνηση είναι μια επικίνδυνη δύναμη, γιατί μας κάνει ακατάλληλους για μια εύστοχη ενέργεια με νου και γνώση, γιατί κάθε δυσκολία φέρνει απώλεια της ψυχραιμίας που οδηγεί στον αχαλίνωτο φόβο, ο οποίος με τη σειρά του προκαλεί παράλυση και παράνοια. Το σκέπτεσθαι και το συναισθάνεσθαι πηγαίνουν χέρι-χέρι για να συναντήσουν το αγαθό.

Εισαγωγή

Οι αξίες της ζωής αναδύονται από τον συναισθηματικό μας κόσμο και η αξιολόγησή τους γίνεται με τη βοήθεια του Λόγου. Σκεφτόμαστε με διαύγεια και συναισθανόμαστε βαθιά είναι ο αρμονικός συνδυασμός για μια νικηφόρο ζωή. Οι ευγενείς συγκινήσεις είναι τα δημιουργικά κίνητρα για δράση. Η αγάπη , το θάρρος, η ελπίδα, η υπομονή, η ανεκτικότητα είναι συντελεστές θετικής ανοικοδόμησης. Στον ίδιο χώρο των συναισθημάτων πηγάζει η θέληση για ανάληψη δράσης που αναδύεται από τη σύνθεση και αλληλεπίδραση ορμέμφυτων, στάσεων αλλά και της αγωγής.

Εδώ έγκειται και η μεγάλη σημασία της Τέχνης στη γενική της μορφή. Η αισθητική και συναισθηματική καλλιέργεια του εαυτού μας. Η αναζήτηση και η απόκτηση της δυνατότητας βιώσεως του Κάλλους συνιστά ανάδυση της ολιστικής καλλιέργειας. Το κάλλος σε όλα τα είδη των ενεργημάτων του εναρμονίζει το εσωτερικό χάος με την παγκόσμιο τάξη και αρμονία. Πρέπει κυρίως να το δούμε, κυρίως, ως εσωτερικό περιεχόμενο και να μη σταθούμε μόνον πχ. στην τέρψη μόνο του ματιού. Να το δούμε να διαχέεται και να πλημμυρίζει την όλη προσωπικότητα του ατόμου και να ακτινοβολεί και εξωτερικά. Να δώσουμε, ει δυνατόν, την άπειρη διάσταση του κάλλους. Ξεκινώντας από την αισθητηριακό ερέθισμα να προχωρήσουμε στην αισθητική εμπειρία του ωραίου και της γνώσης και πιο πέρα στην ολβιότητα της καλοσύνης και στην ιερότητα του πνευματικό κάλλους.

Δεν παραγνωρίζονται οι άπειρες ωραίες πτυχές της καθημερινότητας. Οι αρετές της λεπτότητας, της ευπρέπειας, της σύνεσης, της λεπταισθησίας, ευαισθησίας, της ανεκτικότητας κλπ., οι οποίες ενέχουν μικρές συχνότητες κάλλους, αλλά είναι απόλυτα κρίσιμες στη ζωή μας.

Στη σημερινή μας κουλτούρα που οι κατηγορικές εντολές των ηθικών κωδίκων πολύ δύσκολα τηρούνται. Μόνον η αισθητική καλλιέργεια μπορεί να δημιουργήσει το κατάλληλο κλίμα ανάπτυξης της προσωπικότητας του ανθρώπου. Η ευγένεια, ο αλληλοσεβασμός, η ευπρέπεια, όπως και η αρχαιοελληνική φιλανθρωπία ευδοκιμούν μόνο σε ένα κατάλληλο αισθητικά χώρο της ανθρώπινης ψυχής και συνιστούν αξίες μεγάλης προτεραιότητας. Μόνον μέσα σε ένα κλίμα, που είναι πλημμυρισμένο από ευγενή συναισθήματα, που είναι τα αντίδοτα του φόβου και της ανασφάλειας, αναδύεται ο μεγαλύτερος βαθμός ελευθερίας των ανθρώπων. Τότε νοιώθουμε το συναίσθημα της ευαρέσκειας, της ασφάλειας. Εκεί ευδοκιμεί η ανθρωπινότητα του ανθρώπου.

Αισθητικές κατηγορίες

Η Τέχνη στη γενικότερη μορφή της θεωρείται ο πλουτισμός, εξαγνισμός και ανάταση της συγκινησιακής μας ζωής. Με αυτή την έννοια μάς παρέχεται η δυνατότητα να διευρύνουμε τις κατηγορίες του κάλλους, που συνήθως ονομάζομε απλά ωραίο. Τότε διαπιστώνεται το ασύλληπτο του χαρακτήρα της ωραιότητας, ως αξία. Πολλοί θεωρούν, μάλιστα, αδύνατο τον ορισμό της ωραιότητας, την οποία , όμως, αναγνωρίζει άμεσα η ψυχή μας, όταν τη συναντήσει.

Διακρίνονται, κάποιες, βασικές αισθητικές κατηγορίες:

Το ωραίο: Η άκρατη χαρά στην απόλαυση της μορφής, που παρουσιάζει αρμονική ενότητα των μελών. Ευχάριστη συγκίνηση, που είναι στα μέτρα μας. Ετυμολογικά προέρχεται από τη λέξη «ώρα» (χρόνος). Δε θολώνει την ψυχή και νοιώθουμε ευτυχία! Η ώρα η καλή (λατ. bona hora). Κάτι που έρχεται ακριβώς στην ώρα του! Ούτε πολύ νωρίς ούτε πολύ αργά. Δηλαδή την ώρα που συμπίπτουν η εκπλήρωση των επιθυμιών μας με τα γεγονότα της ζωής. Είναι οι στιγμές που επιδιώκουμε να έχουμε στη ζωή μας. Γιατί εκεί βρίσκουμε την ήρεμη γαλήνη. Στην κατηγορία του ωραίου, δημιουργείται αρμονία στα ανθρώπινα μέτρα. Αρμονία νόησης και αίσθησης, πχ. ο ελληνικός ναός είναι ωραίος.

Το υπέροχο- υψηλό, ξεπερνά τις δυνάμεις μας και νοιώθουμε μια υπέρτερη δύναμη, που επιζητούμε για να ζήσουμε, μια άλλη ατμόσφαιρα συναισθημάτων. Η αρμονία του μεγαλόπρεπου, του επιβλητικού και κολοσσιαίου. Π χ. το αιγυπτιακό ανάκτορο ή ο γοτθικός ναός.

Το χαριτωμένο, παρά του ότι υπολείπεται των δικών μας δυνάμεων και διαστάσεων το αισθανόμαστε άνετα και νοιώθουμε ευχαρίστηση, γιατί η χάρη υπερτερεί σημαντικά του όγκου. Το μικροκαμωμένο, η κομψότητα το κάνει αξιαγάπητο, εράσμιο, συμπαθή και γοητευτικό για προστασία.

Τα τραγικό, εισάγει στοιχεία του πόνου και δυσαρέσκειας, τα οποία όμως καθίστανται , λόγω τέχνης «πιο ανεκτά» σε μας και μάλιστα συγκινούμαστε σε βαθμό που τελικά νοιώθουμε τρόπον τινά ευχαρίστηση, γιατί φορτισθήκαμε και αποφορτισθήκαμε, ήτοι ζήσαμε μια παρεμφερή κατάσταση πόνου και δυσαρέσκειας, εικονικά μεν, αλλά πειστικά και επήλθε ο «κάθαρση» των παθημάτων. Αυτό είναι το μεγαλείο της τραγωδίας. Το είδος της τέχνης των αρχαίων προγόνων μας, το οποίο μαζί με το περίφημο ελληνικό κάλλος της αρμονίας δόξασαν το ανεπανάληπτο κλασσικό ελληνικό πνεύμα.

Το κωμικό, μας διασκεδάζει και μας διδάσκει ακόμη, αλλά δεν μας μεταμορφώνει εσωτερικά. Δεν εξαγνίζει, ούτε ανατείνει την ψυχή μας, όπως το αισθητικά υπέροχο και τραγικό. Μένει, μάλιστα πιο πίσω και από το χαριτωμένο, γιατί η θέση του είναι στα σύνορα της αισθητικής ζωής.

Η Τέχνη, ως πνευματική λειτουργία

Η Τέχνη, για τον ρομαντισμό αποτελεί την αποκορύφωση της πνευματικής ζωής και ο καλλιτέχνης είναι το κατεξοχήν πρότυπο του ανθρώπου. Αν αυτή η άποψη κρίνεται υπερβολή από την πρώτη θεώρηση, εντούτοις δε στερείται βάση αλήθειας. Συνήθως όταν λέμε τέχνη εννοούμε το χώρο που καλύπτουν οι καλούμενες «καλές τέχνες», έξι τον αριθμόν (Ζωγραφική, Μουσική, Γλυπτική, Ποίηση- Λογοτεχνία , Χορός, Αρχιτεκτονική), με έβδομη καλή τέχνη τον κινηματογράφο. Εμείς για την κάλυψη των απαιτήσεων της ανδραγωγίας θα ασχοληθούμε με την Τέχνη με την ευρύτερη έννοια. Δεν παραβλέπουμε τη μεγάλη αξία των καλών τεχνών, αλλά θαρρούμε ότι αν σταθούμε στη φράση «η τέχνη για την τέχνη», θα έχουμε αφήσει ένα σημαντικό μέρος της έννοιας της τέχνης ανεκμετάλλευτο. Θα προσπαθήσουμε να συνδέσουμε  την αισθητική εμπειρία με την ευρύτερη έννοια της τέχνης, ως τέχνη του βίου. Ως δόμηση του της ανθρώπινης προσωπικότητας, που είναι έργο της παιδαγωγίας.

Ο αντικειμενικός κόσμος ( πραγματικότητα) διακατέχεται από την «αλήθεια» που με τη σειρά της συνιστά αμείλικτη κυριαρχία της τυφλής ανάγκης, που κυβερνά. Το ίδιο, άκαμπτο είναι και το περιβάλλον των ανθρώπινων σχέσεων, με τις ηθικές επιταγές και τους κανόνες δικαίου. Ο χώρος της τέχνης συνιστά το μόνο ευέλικτο χώρο αρμονικής σύνδεσης των δύο άλλων χώρων. Συνιστά το ενδόσιμο, ήτοι ό,τι μας κάνει να πράξουμε κάτι. Ενεργεί καταλυτικά ώστε τα ερεθίσματα από το αντικειμενικό και ανθρώπινο περιβάλλον να περάσουν στο είναι μας ως συγκινήσεις και μετασχηματισμοί κατάλληλοι για αφομοίωση. Επιτυγχάνεται με το ευτυχές γεγονός της ανέλπιστης αρμονίας που μας δίνει το ωραίο, ως σύμπτωση των εσωτερικών μας αναγκών με τα όσα συμβαίνουν στην πραγματικότητα.

Μέσω της Τέχνης ο άνθρωπος βιώνει τον κόσμο, όχι ως άψυχο και χωρίς νόημα. Δέχεται μηνύματα από το περιβάλλον και ανταποκρίνεται ανάλογα με το πόσο εισέρχεται στην ουσία του έργου. Το έργο είναι εκείνο που τον φέρνει σε επικοινωνία με τον ψυχισμό του καλλιτέχνη και από εκεί στο κόσμο που απεικονίζεται. Ανάλογα πλάθουμε το δικό μας κόσμο τον οποίο και βιώνουμε. Λέγεται, εάν κάποιος δεν έχει νοιώσει την ομορφιά, δεν έχει ζήσει την ζωή του. Αλλά και όλο τον κόσμο να γυρίσει δεν πρόκειται να βρει την ομορφιά αν δεν την έχει μέσα του. Το τελευταίο σημαίνει ότι το να μπορέσει να δει την ωραιότητα κάποιος πρέπει να εξασκηθεί, γιατί η καλαισθησία είναι αρετή.

Σχολιασμός

Θαρρούμε ως την πιο σωστή την άποψη των αρχαίων Ελλήνων, οποίοι δε διέκριναν με σαφήνεια τις έννοιες του καλού (ωραίο) και αγαθού. Υπάρχει, βέβαια, η δυνατότητα μιας αισθητικής θεώρησης ενός αντικειμένου. Το αισθητικό ενέργημα είναι μια εμπειρία πλήρης, ήτοι δεν πρέπει να συνδέεται με την αναμονή κάποιας συνέχειας . Είναι τελικότητα χωρίς άλλο σκοπό. Πχ απολαμβάνω μια ωραία θέα ενός τοπίου, που συνιστά μια πλήρη απόλαυση, γιατί δεν αποβλέπω, φερ’ειπείν, στην εκμετάλλευση του τοπίου για άλλη χρήση, δηλαδή να χτίσω κάποιο ξενοδοχείο. Απολαμβάνω τη θέα και μόνο. Και αυτό μου φθάνει. Βλέπω ένα λουλούδι και απολαμβάνω τα χρώματά του ,το άρωμά του και δεν σκοπεύω να το πουλήσω για να εισπράξω κάποιο χρηματικό ποσό. Χαίρομαι την παρέα κάπου συνανθρώπου μου όχι γιατί θα με βοηθήσει στις αυριανές μπίζνες μου, ακόμη ούτε για τις γνώσεις του, ακόμη ούτε για την αγαθοεργία του. Εδώ βέβαια αρχίζουμε να ξεπερνάμε στα όρια του «βαθύτερου» κάλλους ,το οποίο είναι το αόρατο κάλλος, η ψυχική ωραιότητα και αυτή είναι η ύψιστη ομορφιά, που προϋποθέτει την καλλιέργεια θυμικού.

Δε σκεφτόμαστε μονάχα αλλά και αισθανόμαστε. Έτσι βιώνουμε τη ζωή μας. Απαιτείται προσοχή όμως. Όχι το συναίσθημα χωρίς μορφή. Ο άμορφος εσωτερικός κόσμος προκαλεί σκοτάδι στη ψυχή μας. Μόνον όταν δώσουμε μορφές στον εσωτερικό μας χώρο νοιώθουμε ισορροπημένοι. Μάλιστα οι μορφές πρέπει να είναι και εύμορφες. Ζούμε στην αρμονία και την ωραιότητα.

Με την αναζήτηση της αλήθειας προσπαθούμε να ρίξουμε ένα ελάχιστο «φως» στον αχανή αντικειμενικό έξω κόσμο. Με την αναζήτηση του κάλλους προσπαθούμε να τακτοποιήσουμε το εσωτερικό μας χάος των συναισθημάτων μας και των διαθέσεών μας αναζητώντας, τελικά. Την πραγμάτωσης του αγαθού μέσα στο πλαίσιο του δικαίου και της ηθικής. Όταν κατορθώνουμε τη λεπτή εσωτερική ισορροπία δράσεων και αντιδράσεων τότε νοιώθουμε ευχάριστα και είμαστε χαρούμενοι και ευτυχισμένοι. Ενώ σε κάθε περίπτωση έλλειψης ισορροπίας είμαστε δύσθυμοι , μελαγχολικοί, χωρίς όρεξη για δημιουργία ήτοι δυστυχισμένοι.

Μόνον ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί με άψυχα όντα, γιατί έχει αναπτυγμένη ικανότητα της αισθαντικότητας και ευαισθησίας. Έχει το χάρισμα της «ανθρωπομορφισμού». Εκείνος δίνει λαλιά και ζωή στα βουνά, στα δένδρα, στο κύμα. Δίνει νόημα στις γραμμές, στους ήχους , στα χρώματα, σε ό,τι τον περιβάλλει και τον ενδιαφέρει. Έτσι βιώνει την πνευματική του ζωή. Επικοινωνεί, «εισέρχεται» αισθητικά στο χώρο που τον περιβάλλει, δημιουργεί ένα καθρέπτη του εαυτού του, μπορεί και έτσι πλαταίνει το είναι του και ζει μαζί με όσα έρχεται σε «επικοινωνία». Δημιουργεί σχέσεις και συνάφεια με τον ενόργανο αλλά και τον ανόργανο κόσμο. Και, ίσως, αυτό είναι ένα δώρο» τη Φύσης στο εκλεκτότερο δημιούργημά της, τον άνθρωπο.

Η ενσυναίσθηση(Einfuhlung, empathy, ενδιαισθησία, αισθητική συμπάθεια ) συνιστά τον δίαυλο των συναισθημάτων, γιατί είναι βασικός παράγοντας, επάνω στον οποίο γίνεται ένα παιχνίδι, όχι υποχρεωτικά παιγνιώδες. Στην αναζήτηση της αλήθειας πρωτεύοντα ρόλο έχει ο Λόγος. Αντίστοιχο ρόλο στο συναίσθημα αναλαμβάνει το «παιχνίδι». Το παιχνίδι των παιδικών μας χρόνων είναι ένα μικρό μόνον μέρος του όλου παιχνιδιού. Όλοι μας γνωρίζουμε για τα ωραία παιχνίδια των Καλών Τεχνών: Ο ζωγράφος παίζει με τα χρώματα, ο ποιητής με τις λέξεις, ο μουσικός με τους ήχους-νότες, ο ηθοποιός με τις εκφράσεις του και κινηματογράφος με όλα μαζί. Ξέρουμε επίσης και για τα «παιχνίδια» της ζωής ή τα «παιχνίδια των «Μεγάλων»… που γίνονται στις «πλάτες μας». Όλα παιχνίδια έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: έχουν τον μεγαλύτερο βαθμό ελευθερίας σε σχέση με επιστημονική ανεύρεση της αλήθειας, όπως και τον τρόπο εφαρμογής της ηθικής.  Κοντολογίς το παιχνίδι είναι μια πολύ σοβαρή πνευματική ασχολία, γιατί συνιστά μεταβατικό σταθμό στην κίνηση του ανθρώπου προς την ανώτερη σφαίρα των επιδιώξεων του, ακόμη και προς την ηθική τελείωσή του.

Η ενσυναίσθηση είναι κύριο στοιχείο της ανθρώπινης νόησης , αλλά και της ηθικής στάσης του. Η αρχική ενσυναισθητική θεωρία αναπτύχθηκε από τον τομέα της Τέχνης, και ειδικότερα για θέματα αισθητικής καλλιέργειας. Με την ικανότητα- χάρισμα « συμπαθητικής» διείσδυσης, ενσυναίσθησης, έχουμε μια άλλη αισθητική μορφή του περιβάλλοντός μας. Η εσωτερική μας ζωή όχι μόνον εκτείνει τα όριά της, αλλά και εντείνεται και ανατείνεται. Μέσω της ενσυναίσθησης είναι δυνατή η πολυπόθητη αρμονία, την οποία αναζητεί η ψυχή μας για να ηρεμήσει και να ευτυχήσει!

Αρμονία σημαίνει η σύζευξη δύο ή περισσότερων στοιχείων , ώστε να παραχθεί ένα νέο στοιχείο και μια νέα ουσία. Δηλαδή να λάβει χώρα μια μεταστοιχείωση και μετουσίωση. Ο συνδυασμός ενσυναίσθησης και παιχνιδιού συνιστά γόνιμη λειτουργία, γιατί είναι εκείνο που μπορεί να πετύχει μια αρμονική σύμπτωση, με τι άπειρες εναλλακτικές απόπειρες. Τέχνη, λοιπόν, πολύ απλά μπορούμε να πούμε, ότι είναι τρόπος τού να βρίσκουμε ένα τρόπο επίλυσης προβλημάτων. Τέχνη (από το ρήμα τίκτω) σημαίνει βρίσκω ή δημιουργώ κάτι για πρώτη φορά. Σχεδόν τα πάντα στην τέχνη είναι μονοτυπίες, ακόμη και η αντιγραφή ενός ζωγραφικού πίνακα και η εκτέλεση ενός κομματιού από ένα μουσικό έργο.

Αποτιμήσεις

Οι Καλές Τέχνες με τα ενεργήματά τους και τα δημιουργήματά τους παρεμβαίνουν άμεσα και ρυθμιστικά στο εσωτερικό μας κόσμο. Μας προκαλούν ποικίλα συναισθήματα και συγκινήσεις, τα οποία με τη σειρά τους καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τη βούλησή μας για ενέργειες και στάσεις.

Για να μας δημιουργηθεί μια αισθητική εμπειρία πρέπει να τα δούμε με τα «μάτια» της ψυχής. Να τα δούμε σα σύνθεση , σαν ένα όλο, από το οποίο αναδύεται η αρμονία ήτοι η σύμμετρη διάταξη των μερών, ευρυθμία, ομαλή σχέση και αναλογικότητα.

Η ωραιότερη σύνθεση είναι η σύνθεση των αντιθέτων σε μια ενότητα. Βασική αρχή ο συνδυασμός της μεγαλύτερης ποικιλότητας σε μια ενότητα, μέσα στην οποία τα μέρη διατηρούν την προσωπικότητά τους. Αυτό είναι αποτέλεσμα μια αρχής της αναλογικότητας, που εφαρμόζεται από τη Φύση και την Τέχνη με βάση τον χρυσό λόγο , ήτοι τη χρυσή τομή.

Εάν η Φύση δεν είχε ανακαλύψει τη χρυσή αναλογία, τότε δεν υπήρχε ο Κόσμος μας. Η ίδια σχέση μάς δίνει και ωραιότερο αισθητικό αποτέλεσμα, γιατί με αυτή την αναλογία επιτυγχάνεται η εντύπωση, ότι το επιμέρους στοιχείο συνιστά μέρος του όλου και δεν είναι ξένο σώμα.

Με την πνευματική του συγκρότηση, ο άνθρωπος, επεμβαίνει στο περιβάλλον, προσθέτοντας νέες ιδιότητες και χαρακτηριστικά, τα οποία η φύση μόνη της δεν τα δίνει. Δηλαδή έχει το χάρισμα της δημιουργικότητας. Είναι λειτουργός της Τέχνης, δηλαδή φέρνει στην πραγματικότητα κάτι ,που δεν υπήρχε πριν από λίγο.

Με την Τέχνη, όταν αυτή λάβει το νόημα «Τέχνη της Ζωής», προσπαθούμε να «τακτοποιήσουμε» τον εαυτό μας μέσα στο «χάος», που νοιώθουμε γύρω μας αλλά και στο εσωτερικό μας. Επιζητούμε μια ισορροπία μεταξύ των δράσεων του περιβάλλοντος και των δικών μας δυνάμεων, δηλαδή των αντοχών μας. Όταν επιτευχθεί μια σχετική ισορροπία, τότε νοιώθουμε, άνετα. Οι εσωτερικές επιθυμίες και οι εξωτερικές συνθήκες βρίσκονται μέσα σε ένα αρμονικό φάσμα σύμπτωσης. Και τότε νοιώθουμε γαλήνη, ηρεμία και ευτυχία. Αυτή την ευχάριστη χρονική στιγμή [ ώρα= χρόνος] την ονομάζουμε «καλή ώρα» [bona hora ,στα λατινικά]. Αυτή την ώρα, ακριβώς, ο άνθρωπος αισθάνεται «ωραία» . Ζει ευτυχισμένος μέσα στην ωραιότητα του περιβάλλοντός του. Το αισθητικό-ψυχολογικό κλίμα είναι το πιο ευχάριστο, όταν βρισκόμαστε και ενεργούμε στο βασίλειο του ωραίου.

Επίλογος

Το κάλλος ως αξία ανήκει στις τρείς θεμελιώδεις ανθρώπινες αξίες και είναι ομότιμη με την αλήθεια και το αγαθό. Η αλήθεια και το αγαθό συνήθως αυτο-επιβάλλονται ενώ το κάλλος, ως το πλέον ευέλικτο, αμβλύνει τις δυσκολίες γι’ αυτό συνιστά το καλύτερο ενδόσιμο για σκέψη και δράση. Προκαλεί έντονα συναισθήματα. Εύκολα, όμως, μπορεί να λάβει χώρα η εκτροπή του από την αλήθεια και το αγαθό, τότε, συνήθως, γίνεται εμπορεύσιμο και ως υπερβολή καθίσταται πρόκληση. Το κάλλος καθίσταται αρετή, όταν συνδυαστεί αρμονικά με την αλήθεια και το γενικό αγαθό.

Η Τέχνη παίζει τον ρόλο του Θεράποντος σε κάθε βήμα της ζωής μας, ως άτομα και κοινωνία, γιατί συνθέτει αρμονικά το απλό με το πολύπλοκο και νοηματοδοτεί τα σύμβολα, από τα οποία αναδύονται άπειρες σκέψεις, συναισθήματα και δυνάμεις για δράση. Δεν μένει αποκλειστικά στην αισθητική τέρψη αλλά προετοιμάζει τον όλο ψυχικό κόσμο μας για μια αέναη ανακάλυψη μιας άλλης πραγματικότητας πιο αληθινής και πιο γόνιμης για δημιουργία.

Ίσως, στην εποχή μας είναι απόλυτα απαραίτητο αλλά και πιο βολικό να αρχίσουμε από τη βελτίωση των συναισθημάτων μας, αναζητώντας το ΚΑΛΛΟΣ, ως ενδόσιμο και παράλληλα να προχωρούμε στην αλήθεια και την ηθικότητα που είναι πιο δύσκολα. Γιατί, εάν υπάρξει ευαρέσκεια στη σχέση μας με τον διπλανό μας τότε ευκολότερα πιο συνετά και πιο ηθικά ενεργούμε.

Εκτιμάται ότι θα είναι ομαλότερος δρόμος της ζωής μας, εάν να κλείσουμε τα χάσματα που ανοίγουν τα μίση που μας χωρίζουν και να χτίσουμε γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ μας.

Τότε, οπωσδήποτε, ο κόσμος τον οποίο εμείς οι ίδιοι θα φτιάχνουμε θα είναι πιο ανθρώπινος. Είθε!!!

Δημήτρης Κ. Μπάκας

Μάρτιος 2020

*Ο Δημήτρης Κ. Μπάκας είναι Αντιστράτηγος εα Επίτ. Διοικητής ΣΔΑ, Διπλωματούχος Πολ. Μηχ.  Ε.Μ.Π., Πτυχιούχος Νομικής Παν. Αθηνών, MSc RCDS LONDON, ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΙΒΩΤΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΠΙΤ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ 'ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ ΑΕ', www.xrysitomi.gr, dbakas@xrysitomi.gr 210-6131174