Σεμινάριο Σινεμά και Ιστορία
ΣΙΝΕ ΔΡΑΣΗ
Σεμινάριο Σινεμά και Ιστορία: Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Στην 7η συνάντηση του σεμιναρίου «Σινεμά και Ιστορία» που οργανώνει το Cine Δράση συνεχίζουμε την συζήτηση για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Βλέπουμε και σχολιάζουμε το ντοκιμαντέρ «SHOAH» του Κλοντ Λανζμάν και το φιλμ «Έλα να δεις» του Ελέμ Κλίμοφ.
SHOAH/ΣΟΑ
Γαλλία, ντοκιμαντέρ, 1985. Διάρκεια 9 ώρες και 26 λεπτά. Σκηνοθεσία: Κλοντ Λανζμάν.
Δημοσιογράφος, σύντροφος της Σιμόν Ντε Μποβουάρ ως το 1959, διευθυντής από το 1986 του εμβληματικού περιοδικού του Ζαν Πολ Σαρτρ «Σύγχρονοι Καιροί», ο Κλοντ Λανζμάν ολοκλήρωσε το «Shoah» του, το 1985. Για το επικό αυτό έργο του ταξίδεψε σε 14 χώρες από το 1974 ως το 1981 και στη συνέχεια δούλεψε τέσσερα χρόνια για να μοντάρει 350 ώρες γυρισμάτων. Το έργο συνέβαλε τα μέγιστα στην αποτύπωση του Ολοκαυτώματος στην παγκόσμια συλλογική συνείδηση. Αποτελείται από τέσσερα σκέλη: την εκστρατεία εξόντωσης των φορτηγών αερίων στο Σελμνό, το στρατόπεδο θανάτου της Τρεμπλίνκα, εκείνο του Άουσβιτς - Μπιρκενάου, και τη διαδικασία εξόντωσης του γκέτο της Βαρσοβίας. Σύμφωνα με τα λόγια του σκηνοθέτη, η ταινία δεν έχει θέμα την επιβίωση, αλλά είναι «μια μαρτυρία για το θάνατο».
Συγκλονιστικό από κινηματογραφική, κοινωνική, πολιτική, ιδεολογική σκοπιά το φιλμ παρουσιάζει τις δηλώσεις και μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν άμεσα την εθνικοσοσιαλιστική εξόντωση των Ευρωπαίων Εβραίων και την επιβεβαίωσαν, συχνά για πρώτη φορά, ύστερα από 30 χρόνια και πλέον. Ο Λανζμάν παροτρύνει τους μάρτυρες όχι απλά να ανακαλέσουν στη μνήμη τα βιώματά τους, αλλά -μέσω της τεχνικής του- να ζήσουν πάλι όσα συνέβησαν τότε. Οι ερωτήσεις του περιστρέφονται γύρω από τα γεγονότα στους τόπους δολοφονίας των Εβραίων και θίγουν το μηχανισμό της γραφειοκρατίας της εξόντωσης που ξεκίνησε στα γκέτο και εφαρμόστηκε πλήρως στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης.
Ο σκηνοθέτης αρνιόταν πεισματικά να κατατάξει το «SHOAH» στην κατηγορία «ντοκιμαντέρ», καθώς στην ταινία δεν υπάρχουν εικόνες αρχείου. Το βασικό υλικό της αποτελείται από μαρτυρίες των επιζήσαντων των στρατοπέδων θανάτου, των υπεύθυνων ναζί (μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις οι μαρτυρίες τους έχουν καταγραφεί με κρυφή κάμερα), καθώς και άλλων προσώπων, π.χ. γειτόνων ή μαρτύρων της τραγωδίας του εβραϊκού πληθυσμού. Οι λήψεις δείχνουν τους τόπους της δολοφονίας όπως ήταν στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και τις αρχές της δεκαετίας του ’80. «Πήγα στα μέρη αυτά, μόνος, και κατάλαβα ότι πρέπει να συνδυάσει κανείς τα πράγματα. Πρέπει να γνωρίζεις και να δεις, να δεις και να γνωρίζεις. Γι’ αυτό και το ζήτημα των τόπων είναι τόσο ουσιώδες. Πρόκειται για ένα φιλμ άμεσα συνυφασμένο με τον τόπο, ένα τοπογραφικό, ένα γεωγραφικό φιλμ».
Έλα να Δεις / иди и смотри/Come and See
ΕΣΣΔ, Πολεμική, 1985. Διάρκεια: 142'. Σκηνοθεσία: Έλεμ Κλιμόφ. Πρωταγωνιστούν: Αλεξέι Κραβτσένκο, Όλγα Μιρόνοβα, Λιουμπομίρας Λαουσιαβίσιους
Ο σκηνοθέτης Ελεμ Κλίμοφ, γεννήθηκε στο Στάλινγκραντ το 1933 και πέθανε το 2003. Το 1957 αποφοίτησε από την Ανώτατη Σχολή Αεροπορίας. Ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και στη συνέχεια φοίτησε στο VGIK, την περίφημη ανώτατη Κρατική Σχολή Κινηματογράφου, από όπου αποφοίτησε το 1964. Δούλεψε ως κινηματογραφιστής κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του σοβιετικού κράτους, μια περίοδο μεταίχμιο, που ο κινηματογράφος στρεφόταν από τον κοινωνικό ρεαλισμό προς πεδία προσωπικών δραμάτων ανιχνεύοντας το άτομο και το ρόλο του σε μια κοινωνία σε τροχιά αλλαγής. Ο σκηνοθέτης γύρισε συνολικά πέντε μεγάλου μήκους ταινίες σε όλη την καριέρα του. Το κύκνειο άσμα του «Έλα να δεις» ήταν αφιερωμένο στην 40στή επέτειο της Αντιφασιστικής Νίκης και αποτελεί μια από τις πιο συγκλονιστικές, αντιπολεμικές ταινίες παγκοσμίως. Βραβεύτηκε με τη διάκριση Καλύτερης Ταινίας και το Βραβείο FIPRESCI στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Μόσχας του 1985.
Το φιλμ αποτελεί έπος των φρικαλεοτήτων των ναζί και συνιστά απόλυτη καταδίκη του πολέμου. Η ιδέα, σε ό,τι αφορά το οπτικό αποτέλεσμα ήταν εξαρχής να μοιάζει όσο το δυνατόν περισσότερο με ντοκιμαντέρ. Η εικόνα έπρεπε να εκπέμπει α-χρωματική αίσθηση, η κάμερα - συχνά στον ώμο - έπρεπε να δημιουργεί την εντύπωση της υποκειμενικότητας στην παρατήρηση και τα ειδικά εφέ να μη μοιάζουν κίβδηλα. Τα πάντα βρίσκονταν σε αυστηρή αρμονία. Τα κοστούμια σε αποχρώσεις σκούρες, ώστε να μην ξεχωρίζουν τα χρώματα. Ακόμα και οι εκρήξεις είναι αυθεντικές στις σκηνές με τους ναζί. Στα γυρίσματα δημιουργήθηκε μια τέτοια ατμόσφαιρα που οι ηθοποιοί ένιωθαν πραγματικό τρόμο. Πολλά απ' αυτά πραγματοποιούνταν για πρώτη φορά στην ιστορία του σινεμά.
Στο επίκεντρο της ιστορίας βρίσκεται ο 12χρονος Φλόρια που ξεθάβει ένα χαμένο όπλο και κατατάσσεται στον Κόκκινο Στρατό ανυπομονώντας να ζήσει σαν παρτιζάνος. Η φαντασίωσή του όμως διαλύεται όταν έρχεται αντιμέτωπος με την πραγματικότητα. Οι συμπολεμιστές του, τον αφήνουν πίσω για να τον προστατεύσουν και εκείνος απομένει μόνος. Συναντά την έφηβη Γκλάσα που κι αυτή έμεινε μόνη της. Μαζί επιστρέφουν στο χωριό του Φλόρια, όπου ανακαλύπτουν ότι όλοι οι κάτοικοι, μαζί και η οικογένειά του, έχουν σφαγιαστεί. Ο Φλόρια συνεχίζει την περιπλάνηση και ξεκινά μια νέα αποστολή: να βρει τροφή για τους αβοήθητους κατοίκους του γειτονικού χωριού. Στο δρόμο, βλέπει τους Ναζί να στοιβάζουν τους ανήμπορους άμαχους σε μια αποθήκη και να βάζουν φωτιά, αφανίζοντας μαζί και την αθωότητα του Φλόρια, που εμφανώς αρχίζει να γερνά. Αντιμέτωπος με την κτηνωδία, τα μαλλιά του ασπρίζουν και το πρόσωπό του γεμίζει ρυτίδες.
Παρακολούθηση Σεμιναρίου
Η παρακολούθηση του σεμιναρίου μπορεί να είναι είτε ζωντανή στο Στέκι της Δράσης (Πάρνηθος 21, Βριλήσσια) είτε διαδικτυακή μέσω της πλατφόρμας zoom εδώ:
Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/85422347324?pwd=RkVFaWpEQjVqUXlPY3hMMG52YXZaZz09
Meeting ID: 854 2234 7324
Passcode: 947205
.jpg)