Σεμινάριο Σινεμά και Ιστορία

12η Συνάντηση Τετάρτη 29η Δεκεμβρίου 7:00 μμ από το Cine Δράση

Σεμινάριο Σινεμά και Ιστορία: Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Ο Ελληνικός Εμφύλιος  (διαδικτυακά και ζωντανά)

Στην 12η συνάντηση του σεμιναρίου «Σινεμά και Ιστορία» που οργανώνει το Cine Δράση συνεχίζουμε την συζήτηση για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο  και τον Ελληνικό Εμφύλιο παρακολουθώντας και σχολιάζοντας τις ταινίες «Η Κάθοδος των Εννέα» του Χρήστου Σιοπαχά  και «Τα Παιδιά της Χελιδόνας» του  Κώστα Βρεττάκου.

Η Κάθοδος των εννέα

Ελλάδα, Δραματική, 1984.  Διάρκεια: 122’. Σκηνοθεσία: Χρήστος Σιοπαχάς.  Σενάριο: Θανάσης Βαλτινός. Διεύθυνση φωτογραφίας: Νίκος Καβουκίδης. Μουσική: Μιχάλης Χριστοδουλίδης. Πρωταγωνιστούν: Χρήστος Καλαβρούζος, Αντώνης Αντωνίου, Βασίλης Τσάγκλος, Χρήστος Τσάγκας.

Καλοκαίρι 1949. Ο εμφύλιος έχει τελειώσει και μια ομάδα από εννέα αντάρτες προσπαθεί κρυφά να κατέβει από τα ψηλά του Ταΰγετου στη θάλασσα, τον ανοιχτό, άγνωστο ορίζοντα, να γλιτώσουν από τον αποκλεισμό του βουνού, του δικού τους κλειστού τόπου.  Η αγριότητα της διαβίωσης σε σπηλιές, οι συνθήκες συνεχούς καταδίωξης, σε συνδυασμό με την ψυχολογία του αποκομμένου, του ανενημέρωτου και –κυρίως- του ηττημένου, που αμφιβάλλει για τη δυνατότητα επιβίωσης, δημιουργούν ένα περιβάλλον σκληρό αλλά και αναγκαίο για τη σωτηρία τους. Η πορεία είναι δύσκολη, καθώς έχουν να αντιμετωπίσουν εκτός από τον στρατό και τους οπλισμένους χωρικούς. Παράλληλα, αγωνίζονται να ξεφύγουν από το μαρτύριο της δίψας: το νερό συμβολίζει την ελπίδα  σωτηρίας τους, ο ξερός τόπος το χαμό τους. Η κούραση κι η βεβαιότητα πως τα έχουν χάσει όλα θα τους κάνει να προκαλούν τη μοίρα τους. 

Αυτό που εντείνει την τραγικότητα της θέσης τους είναι η συμπεριφορά των χωρικών που συναντούν. Η ταινία δεν προσπαθεί να ερμηνεύσει την εχθρότητα και την επιθετικότητά των χωρικών, παρουσιάζει όμως, συνεχή επεισόδια ύπουλης συμπεριφοράς, προσπάθειας προδοσίας των ανταρτών ή και δολοφονίας τους. Είναι ο φόβος, είναι η αναμονή κέρδους από την κατάδοση, είναι οι ιδεολογικές διαφορές; Το σίγουρο είναι πως οι συμπεριφορές αυτές καταδικάζονται ως αναίτιες κι ανήθικες: «φάγαμε ψωμί μαζί, ρε» φωνάζουν στον αγρότη που τους πυροβολεί πισώπλατα αφού τους έχει φιλέψει κι είναι σαν η κραυγή αυτή να συμπυκνώνει όλο το παράπονο των ανθρώπων που χάνουν αδικαιολόγητα το μόνο στήριγμά τους, την υλική και ηθική υποστήριξη από τους συμπατριώτες τους. 

Το 1984, οπότε και ολοκληρώνεται η ταινία, η αναφορά στη δράση των ταγμάτων ασφαλείας, στον εξοπλισμό των χωρικών κατά των ανταρτών, στον εκφοβισμό και την εξόντωση όσων τους βοηθούσαν –θέματα που θίγονται σαφώς- δεν εμποδίζεται από τη λογοκρισία.  Αντίθετα, η εποχή δέχεται και την αναφορά σε συγκεκριμένα πρόσωπα και πράγματα που σφράγισαν την ιστορία: ο Παυλάκος και οι συμμορίες του που στοιχειώνουν τη μνήμη και τις αφηγήσεις των γεροντότερων Πελοποννήσιων διαφαίνονται στην ταινία στο διωγμό των συνεργών των ανταρτών, τον εξοπλισμό των εχθρικά διακείμενων για να γίνουν διώκτες τους. 

Η ταινία σχολιάζει την ήττα, μιλώντας για την αποκοπή της ομάδας από τον υπόλοιπο κόσμο, τη σωματική εξάντληση, τη διάλυση του Δημοκρατικού Στρατού μέσω της φυσικής εξόντωσης των μαχητών του: ένας σώζεται από τους Εννέα για να μπορέσει να μαρτυρήσει όσα έγιναν. Περιγράφει τη διαδρομή προς το τέλος, εξιστορεί την κατάρρευση κι οι μάχες που περιλαμβάνονται στη δράση δεν είναι παρά η φυγή του κυνηγημένου κι οι απέλπιδες και ατελέσφορες προσπάθειες για επιβίωση. Ο Σιοπαχάς κάνει μια ταινία που μοιάζει με αρχαίο δράμα. Η τραγική της στιγμή είναι ο καμβάς των ψυχικών δραμάτων των εννέα πρωταγωνιστών. Σε επίπεδο μοντάζ έχουμε μια καθαρή ολοκλήρωση,  παρατηρούμε το μερικό και το συνολικό, ταυτόχρονα, όλη η ιστορία γίνεται ένα ενιαίο και οργανικό σύνολο.

Βραβεία και διακρίσεις: 

Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 1984, Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Σκηνοθέτη , Β΄ Αντρικού Ρόλου και Μουσικής  

Κρατικά Βραβεία Ποιότητας ΥΠΠΟ (Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης),   1985, Βραβείο Μουσικής. 

Χρυσή Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας, 1985 (είναι η μοναδική ελληνική ταινία που πήρε αυτό το Βραβείο). 

(Το κείμενο είναι ευρεία περίληψη άρθρου δημοσιευμένου εδώ:

 http://cineguerracivil.blogspot.com/2010/10/1984.html )

Τα Παιδιά της Χελιδόνας/The children of the swallow

Ελλάδα, Δραματική, 1987 . Διάρκεια: 118'. Σκηνοθεσία: Κώστας Βρεττάκος. Πρωταγωνιστούν: Αλέκος Αλεξανδράκης, Μαίρη Χρονοπούλου, Βασίλης Διαμαντόπουλος, Ηλίας Λογοθέτης, Πέρης Μιχαηλίδης, Στέλιος Λιονάκης, Στέφανος Ληναίος.

Η ταινία είναι μία από τις σπάνιες απόπειρες του εγχώριου κινηματόγραφου να καταπιαστεί με τον Εμφύλιο Πόλεμο και το Αντάρτικο. Βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Διονύση Χαριτόπουλου, είναι ένας εγκεφαλικός στοχασμός πάνω στα τραύματα του Εμφυλίου και στο πώς αυτά επηρεάζουν το σήμερα, ενώ ταυτόχρονα είναι και μια μπρεχτική αναφορά στη σχέση κινηματογράφου και πραγματικότητας.

 Ένας δημοσιογράφος και ένας νεαρός σκηνοθέτης προσπαθούν να συγκεντρώσουν πληροφορίες για την ιστορία μιας οικογένειας που κατακερματίστηκε και διασκορπίστηκε στην περίοδο του Εμφυλίου, ενώ τώρα όλα τα μέλη της βρίσκονται πάλι στην Ελλάδα. Θα τους εντοπίσουν και εκείνοι θα αφηγηθούν τις δραματικές ιστορίες τους. Πρωταγωνιστές, διαιρεμένοι σε δύο στρατόπεδα, έξι αδέρφια, γεννήματα θρέμματα της Χελιδόνας, ενός ψηλού βουνού της Στερεάς Ελλάδας. Η επαφή, τόσο με τον τόπο όσο και με τα γεγονότα, γίνεται διαθλαστικά και το τώρα αποτελεί το πρίσμα μέσα από το οποίο τα θραύσματα της Ιστορίας παρουσιάζονται, διυλίζονται, διαμορφώνονται, αναιρούνται και καθαιρούνται, για να φτάσουν στον θεατή συγκεντρωμένα και ξεπλυμένα από το βάρος του ιστορικού χρόνου. Τα παλιά πάθη και οι αντιθέσεις που έφεραν τον καθένας τους σε διαφορετικά στρατόπεδα εκείνη την εποχή είναι ακόμα ζωντανά, το μίσος του ενός για τον άλλον είναι άσβηστο, κανείς δεν λέει την αλήθεια και κάθε νεότερη μαρτυρία διαψεύδει την προηγούμενη, σε σημείο που καθίσταται αδύνατη η προσέγγιση της αλήθειας. 

Η αφήγηση δε σκαλώνει στο τότε, το τότε είναι περασμένο, τόσο και για τους πρωταγωνιστές όσο και για την κοινωνία του 1987. Ή τουλάχιστον όλοι προσπαθούν να πείσουν τον εαυτό τους γι’ αυτό. Στο στρατόπεδο των ηρώων, όπου κυριαρχεί η βαριά ήττα και όσα αυτή κουβάλησε μαζί της –τη φυσική εξόντωση, την απομόνωση, τη μοναξιά, την τρέλα, το ξεκλήρισμα, την ξενιτιά, , τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό- η Φωτεινή, ο Άγγελος και ο Πάνος προσπαθούν να κρατήσουν αλώβητο τον αξιακό κώδικα που τους δίδαξε το Βουνό. Ακόμα και αυτή η ίδια η Εθνική Ενότητα είναι ένα όπλο εναντίων τους, ένα εργαλείο συμβιβασμού, αφομοίωσης, ένας μηχανισμός που επιχειρεί να τους μετατρέψει σε μουσειακό είδος. Συγκλονιστική η Μαίρη Χρονοπούλου στο ρόλο της καπετάνισσας Φωτεινής, χαρακτηρίζει «φτυσιά» την τιμητική σύνταξη που δικαιούται, την ώρα που βγάζει τα πνευμόνια της σε ένα βαφείο για να συμπληρώσει ένσημα.

Βραβεία και διακρίσεις:

Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (Καλύτερης ταινίας, Σεναρίου, Α’ Γυναικείου, Β’ Ανδρικού, Ηχοληψίας, Τιμητική Διάκριση), την Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ) (Καλύτερης Ταινίας) και Κρατικά Βραβεία Ποιότητας του ΥΠΠΟ (Καλύτερης Ταινίας, Α’ Ανδρικού, Ηχοληψίας).

Παρακολούθηση Σεμιναρίου 

Η παρακολούθηση του  σεμιναρίου μπορεί να είναι είτε ζωντανή στο Στέκι της Δράσης (Πάρνηθος 21, Βριλήσσια) είτε διαδικτυακή μέσω της πλατφόρμας zoom εδώ: 

 Join Zoom Meeting 

https://us02web.zoom.us/j/85422347324?pwd=RkVFaWpEQjVqUXlPY3hMMG52YXZaZz09 

Meeting ID: 854 2234 7324 

Passcode: 947205