Cine Δράση: Σεμινάριο Σινεμά και Ιστορία
Σεμινάριο Σινεμά και Ιστορία: Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 (διαδικτυακά και ζωντανά)
Στην 17η συνάντηση του σεμιναρίου «Σινεμά και Ιστορία» που οργανώνει το Cine Δράση ξεκινάμε τη συζήτηση για την Γερμανία του Μεσοπολέμου, παρακολουθώντας και σχολιάζοντας τις ταινίες «Ο Τελευταίος Άνθρωπος» (γνωστό και ως «Το Τελευταίο Γέλιο») του Φρίντριχ Βίλχελμ Μούρναου (1924) και «Το Αυγό του Φιδιού» του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.
Ο Τελευταίος Άνθρωπος» ( «Το Τελευταίο Γέλιο»)/ Der letzte Mann
Γερμανία, Δραματική, 1924. Διάρκεια: 77’. Σκηνοθεσία: Friedrich Vilhelm Murnau. Πρωταγωνιστούν: Emil Jannings, Maly Delschaft, Max Hiller.
Ο Φρίντριχ Βίλχελμ Μούρναου (28 Δεκεμβρίου 1888 στο Μπίλεφελντ-11 Μαρτίου 1931 στην Σάντα Μπάρμπαρα, Καλιφόρνια) ήταν από τους σημαντικότερους Γερμανούς σκηνοθέτες της δεκαετίας του 1920. Προτού αφιερωθεί στην κινηματογραφική του καριέρα, σπούδασε ιστορικός τέχνης, με εξειδίκευση στη ζωγραφική, γεγονός που ίσως εξηγεί τα απαράμιλλα κάδρα στις ταινίες του. Θεωρείται ο πιο σπουδαίος της σχολής των Γερμανών εξπρεσιονιστών στον κινηματογράφο, δημιουργός του «Nosferatu, eine Symphonie des Grauens», ενός στιλιστικού αριστουργήματος του κινηματογράφου τρόμου. Το «Der letzte Mann» (1924), θεωρείται μία από τις πιο πετυχημένες ταινίες του και μία από τις καλύτερες ταινίες του βωβού κινηματογράφου. Με αυτήν, με τη συμβολή του πρωταγωνιστή Εμίλ Γιάνινγκς, ο Μούρναου έφερε το βωβό σινεμά στο υψηλότερο εκφραστικό του σημείο.
Βρισκόμαστε στη μεταπολεμική Γερμανία και παρακολουθούμε την ιστορία ενός ηλικιωμένου θυρωρού πολυτελούς ξενοδοχείου, ο οποίος καμαρώνει ιδιαίτερα για τη δουλειά του και την περίτεχνη στολή του. Όταν όμως υποβιβαστεί λόγω ηλικίας και πιάσει δουλειά στο υπόγειο του ξενοδοχείου, στις τουαλέτες, τότε θα τον κυριεύσει η απόγνωση. Στον ύστατο ξεπεσμό, όταν θα έχει σκεφτεί ακόμα και την αυτοκτονία, τα πράγματα θα αλλάξουν από μια αναπάντεχη κληρονομιά και το χάπι-εντ θα λυτρώσει τον ήρωά μας (και τους θεατές). Στον πρωταγωνιστικό ρόλο βρίσκουμε τον Emil Jannings, τον μεγαλύτερο ίσως Γερμανό ηθοποιό της εποχής εκείνης, που κατέκτησε το Βραβείο Ακαδημίας για το ρόλο του. Ο Murnau, αποφεύγοντας τη χρήση των μεσότιτλων, προσπάθησε επιτυχημένα να δημιουργήσει μια ταινία που αφηγείται την ιστορία της μέσα από τις εικόνες, με τη δύναμη της κάμερας και μόνο. Αναμιγνύει τα εξπρεσιονιστικά στοιχεία με τον αντικειμενικό ρεαλισμό, επηρεασμένος από το σεναριογράφο Carl Mayer και τη λεγόμενη σχολή «Kammerspiel», η οποία επικεντρωνόταν στην καθημερινή ζωή και ψυχολογία των μικρών ανθρώπων, αποτυπώνοντας τον κυνισμό και την απογοήτευση της Γερμανίας του μεσοπολέμου, του πληθωρισμού και των μεγάλων κοινωνικών αντιθέσεων. Η χρησιμοποίηση του traveling ως αναπόσπαστο μέρος του δράματος και της αισθητικής της ταινίας και η κάμερα-πρόσωπο που ακολουθεί τον πρωταγωνιστή σε κάθε βήμα ξαφνιάζουν ευχάριστα και φέρνουν τον θεατή κοντά στους ήρωες. Η εκπληκτική φωτογραφία του Karl Freund και οι εκφραστικότατοι πρωταγωνιστές γνωρίζουν στους θεατές ένα σινεμά φτωχό σε μέσα αλλά πλούσιο σε ιδέες και μεράκι.
Το αβγό του φιδιού /The serpent’s egg
Η πιο «διαφορετική» ταινία του Bergman
Γερμανία, Κοινωνική, 1977. Διάρκεια: 119’. Σκηνοθεσία- Σενάριο: Ingmar Bergman. Πρωταγωνιστούν: Liv Ullmann, David Carradine, Heinz Bennent, Gert Frobe
«Το Αβγό του Φιδιού» του Ingmar Bergman αποτελεί μια από τις σημαντικότερες κινηματογραφικές παρακαταθήκες του σπουδαίου δημιουργού. Αν και δεν συγκαταλέγεται στα πιο γνωστά του έργα και στην εποχή του θεωρήθηκε περίπου αποτυχία, παραμένει σήμερα επίκαιρο και αναγκαίο συνιστώντας την πιο ανατριχιαστική κοινωνική και πολιτική ενδοσκόπηση των παραγόντων που οδήγησαν τον Χίτλερ στην εξουσία.
Βερολίνο 1923: Μετά την οδυνηρή εμπειρία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην περίοδο της «Δημοκρατίας της Βαϊμάρης» η γερμανική κοινωνία ακροβατεί μεταξύ της εξαθλίωσης, της πολιτικής αστάθειας και της ηθικής έκπτωσης. Ιστορικά πρόκειται για την οικονομικοπολιτική συγκυρία που εξέθρεψε την στροφή της κοινωνίας στην ναζιστική ιδεολογία και οδήγησε 10 χρόνια αργότερα τον Αδόλφο Χίτλερ στην εξουσία. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον ο εβραϊκής καταγωγής ακροβάτης Άμπελ καλείται να διαλευκάνει τα αίτια που οδήγησαν τον αδελφό του στην αυτοκτονία. Για να αποκαλύψει το νήμα των εξελίξεων έρχεται σε επαφή με την πρώην σύντροφο του αδελφού του, Μανουέλα, η οποία εργάζεται σε ένα φθηνό καμπαρέ της πόλης. Οι δυο τους θα συγκροτήσουν το «καταραμένο» ζευγάρι της ταινίας. Αποζητώντας την επιβίωση αναπτύσσουν μια αλλόκοτη ερωτική σχέση (το φιλμ θα μείνει αξιομνημόνευτο και για αυτό το ξεχωριστό ειδύλλιο), με τον σκηνοθέτη να αποτυπώνει σπαρακτικά, σχεδόν τρομακτικά, την προδιαγεγραμμένα μάταιη εξέλιξη της. Όσο το ζευγάρι έρχεται πιο κοντά, εκτυλίσσονται περίεργα γεγονότα, τα οποία θα τους οδηγήσουν ενώπιον συνταρακτικών αποκαλύψεων.
Ο Bergman δεν αναπαριστά εμβληματικά την κοινωνία της εποχής. εμβαθύνοντας στις ρίζες γέννησης του φασισμού. Παρουσιάζει το Βερολίνο σε αποσύνθεση, μια πόλη- λαβύρινθο που οδηγεί ανθρώπους και συνειδήσεις στο αδιέξοδο. Ο κυρίαρχος φόβος λειτουργεί ως μοναδική κοινή συνισταμένη ενός κόσμου που βρίσκει μόνη διέξοδο στην ψευδαίσθηση της ηδονής και της ευτελούς μαζικής ψυχαγωγίας. Τα θλιβερά θεάματα των καμπαρέ, η ροπή προς την πορνεία και τον αγοραίο έρωτα και το αλκοόλ αποτελούν επώδυνα καταφύγια για τους πολίτες και τους ήρωες της ταινίας. Στην τελευταία σκηνή του φιλμ, όπου και «λύνεται» το μυστήριο ακούγεται το καθοριστικό συμπέρασμα, το οποίο και εξηγεί απλά και συνοπτικά τους λόγους που η προαναφερθείσα κοινωνική συγκυρία «επώασε» το αβγό του φιδιού. «Είναι σαν το αυγό του φιδιού, μέσα από το λεπτό κέλυφος, μπορείτε ήδη να διακρίνετε ένα φίδι.»
Το φιλμ διαφέρει τεχνικά και θεματικά από την υπόλοιπη φιλμογραφία του Bergman. Σκηνικά είναι εμφανείς οι αναφορές στον γερμανικό εξπρεσιονισμό. Το Βερολίνο θυμίζει αισθητικά και αρχιτεκτονικά την δομή της πόλης που εκτυλίσσεται το «Μ» του Fritz Lang. Ο σκηνοθέτης ενσωματώνει -κατά τους τότε κριτικούς άγαρμπα- μια μορφή νεορεαλιστικής αισθητικής για να αποδώσει με την μεγαλύτερη τραχύτητα τις ζωές των ηρώων του. Η «μπεργκμανική» υπαρξιακή αγωνία είναι και εδώ παρούσα, αλλά στο κέντρο της ταινίας βρίσκεται η κοινωνική ανάλυση της περιόδου. Οι συνεχόμενες εναλλαγές στην ταχύτητα του μοντάζ και η συχνά άναρχη ροή της εικόνας εντείνουν την αίσθηση παράκρουσης, φρίκης και τρόμου που χαρακτηρίζει αυτό το παραγνωρισμένο φιλμ του Bergman.
Παρακολούθηση Σεμιναρίου
Η παρακολούθηση του σεμιναρίου μπορεί να είναι είτε ζωντανή στο Στέκι της Δράσης (Πάρνηθος 21, Βριλήσσια) είτε διαδικτυακή μέσω της πλατφόρμας zoom εδώ:
Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/85422347324?pwd=RkVFaWpEQjVqUXlPY3hMMG52YXZaZz09
Meeting ID: 854 2234 7324
Passcode: 947205
.jpg)
