Ο «ΑΛΛΟΣ» ΩΣ ΕΑΥΤΟΣ.

Του Δημήτρη Μπάκα*.

   

Ο άνθρωπος είναι το πολυπλοκότερο ον στη Φύση. Αυτό σημαίνει ότι είναι και το πιο ξέμακρο από αυτή. Πολλοί το θεωρούν ως ακρωτήρι  ή χερσόνησο της Φύσης. Είναι όμως αυτό που μοιάζει πολύ, ο συνάνθρωπος! Τα συναισθήματά μου, αρχίζουν από την αγάπη και φθάνουν στο μίσος από το διάλογο μέχρι τον πόλεμο , από την συνεργασία για το κοινό καθήκον και καλό μέχρι τον αδυσώπητο ανταγωνισμό και πάλη. 

Ακόμη, όμως,  και στις χειρότερες στιγμές της ζωής μας ανάμεσα σε όλα όσα μας περιβάλλουν και διαφέρουν από μένα ο άλλος άνθρωπος είναι ο μόνος που κατά κάποια έννοια «μοιάζει με μένα». Παρά τις όποιες διαφορές και αντιπαλότητες μοιραζόμαστε κατά τον ίδιο τρόπο ύπαρξης τον Κόσμο γύρω μας.  Αυτή η κοινή ποιότητα αίσθησης ονομάζουμε «ανθρωπινότητα». 

Είναι το μόνον ον για το οποίο μπορώ να πω «αγαπώ τον πλησίον μου ως εαυτόν».

Πράγματι ισχύει ότι «ο άνθρωπος δεν γίνεται άνθρωπος παρά μεταξύ ανθρώπων», «χωρίς Εσύ ούτε Εγώ, χωρίς Εγώ ούτε Εσύ] [Φίχτε]. Όλα δείχνουν ότι το εγώ του ανθρώπου  συγκροτείται συγκεκριμένα με βάση την αλληλεπίδραση, που έχει  με άλλα άτομα από τη γέννησή του και καθ’ όλη την διάρκεια των σταδίων της ανάπτυξής του.

 Ο άνθρωπος είναι «ον πολιτικό».  Αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτε, ούτε και την αναγνώριση του εαυτού του[cogito] αν οι άλλοι δεν τον αναγνωρίσουν ως αυτό που είναι. Η οποιαδήποτε σχέση με τον εαυτό μου[αυτοσχεσία] είναι συνυφασμένη με κάτι ωραίο, ηθικό και αληθινό το οποίο μοιράζεται και ο διπλανός μου.  Έτσι αναδύεται μια σχέση με τον άλλον [ετεροσχεσία]. Σχέση συν-είναι που εμφανίζεται ως τόπος αναπόφευκτης απώλειας της απόλυτης  «ελευθερίας». Τούτο υπαινίσσεται με τη φράση «η κόλαση είναι οι άλλοι» ο Φουκώ. 

Η σχέση, όμως, με τον άλλον είναι απαραίτητη προϋπόθεση για μια σχέση ισορροπίας με τον εαυτό μου. Η εγγύτητα λόγω συμπάθειας προς τον άλλον εξανθρωπίζει το άτομο, καθόσον η διυποκειμενική σχέση είναι βασικό προαπαιτούμενο για μια επεξεργασία  της προσωπικής συνείδησης. Το εγώ αποσπάται από την ψευδαίσθηση της ατομικής αυτάρκειας μόνον υπό το βλέμμα του άλλου, καθώς ελευθερώνεται αυθεντικά στον εαυτό του η βεβαιότητα ότι είναι ουσιαστικά υποκείμενο.  

Τούτο σηματοδοτεί το τέλος του ανθρώπου, που ασχολείται μόνον με τον εαυτό[εγωκεντρικό] και εμφανίζεται ως πραγματικό πρόσωπο που στρέφεται προς τον άλλον. Τότε η Κοινωνία συγκροτείται και ανασυγκροτείται με μια διαρκή προσέγγιση του άλλου που επιτυγχάνεται με τη συνειδητοποίηση της αυταπάτης της ατομικής αυτάρκειας.

 Συνύπαρξη, όμως δεν σημαίνει πλήρη αφομοίωση της ανθρώπινης προσωπικότητας-ταυτότητας, αλλά αρμονική ένταξή της. Με την αρμονική ένταξη μόνο είναι δυνατή η προσαρμογή των αντιτιθέμενων όρων της ετερότητας, της ισότητας, της διαφορετικότητας.

Λεπτές έννοιες ανακύπτουν, όπως το ταυτόσημο του προσώπου, αλλά και η συγκρισιμότητα , η εναλλαξιμότητα σε σχέση με τις αξίες της σύγχρονης δημοκρατικής κοινωνίας που έχουν ως προϋπόθεση την ισότητα και την ελευθερία.

 «Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ισότιμοι»! αυτό  συνιστά μια βασικότατη απαίτηση που είναι μια τεράστια υπέρβαση της αντίληψης της αρχαιότητας με τις απόλυτες διαφορές κατά περίπτωση. «Πας μη Έλλην -βάρβαρος», «κύριος»- δούλος, άνδρας -γυναίκα . 

Ο ξένος τελείως άλλος, ακόμη και σήμερα, ισχύει σε τεράστιο βαθμό!  Η νεωτερικότητα καθιέρωσε το ομοιότητα με διαφορετική εμφάνιση. Ο άλλος εμφανίσθηκε, ως όμοιος και ξεπεράσθηκαν πολλά φράγματα που υπήρχαν, αλλά δημιουργήθηκαν άλλες δυσκολίες. Την ανισότητα την καθόριζαν οι φυσικές διαφορές.

 Η δημοκρατία, όμως, δεν δέχεται ανισότητες.  Άρα σήμερα δεν μπορούν να νοηθούν ανισότητες από διαφορές. Το αρσενικό και το θηλυκό είναι ίσα μέσα στην Κοινωνία. Το χρώμα και η καταγωγή δεν αποκλείουν την ισότητα. Οπότε εμφανίζεται μια πολυμορφία μέσα στην ισότητα, που μόνον ως ταυτοσημία μπορεί να νοηθεί.

 Ταυτόσημοι μπορεί να είμαστε, αλλά απόλυτα ίσοι σε όλους τους τομείς όχι!

Σήμερα το μεγάλο ζητούμενο είναι να δοθεί στον «ίσο» η «διαφορετικότητά» του. Η άκρατη ισότητα είναι πλήρης ισοπέδωση ,άρα μηδενισμός και αφανισμός της Κοινωνίας.

 Είμαστε ταυτόσημοι, αλλά όχι συγκρίσιμοι απόλυτα. 

 Εκτιμάται ότι η  εφαρμογή της σε μέτρο άριστο  εφαρμογή της χρυσής αναλογίας μπορεί να δώσει αρμονικά αποτελέσματα.

                                                          Δημήτρης Μπάκας

                                                                 20 Απρ. 2023

*Ο Δημήτρης Κ. Μπάκας είναι Αντιστράτηγος εα Επίτ. Διοικητής ΣΔΑ, Διπλωματούχος Πολ. Μηχ.  Ε.Μ.Π., Πτυχιούχος Νομικής Παν. Αθηνών, MSc RCDS LONDON, ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΙΒΩΤΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΠΙΤ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ 'ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ ΑΕ', www.xrysitomi.gr, dbakas@xrysitomi.gr 210-6131174.