Μικρές Ιστορίας Έμφυλης Βίας, Η Λαϊκή Παράδοση και το Γυναικείο Φύλλο.

Πέμπτη 6 Απριλίου 2023, 8:15μμ, στο ΤΥΠΕΤ, από το Cine Δράση.

Η Κινηματογραφική Λέσχη Βριλησσίων Cine Δράση και οι εκδόσεις ΑΓΡΑ σας προσκαλούν σε συζήτηση με τον Παντελή Μπουκάλα, δημοσιογράφο, συγγραφέα και διδάκτορα Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου με θέμα:

Μικρές Ιστορίας Έμφυλης Βίας,

Η Λαϊκή Παράδοση και το Γυναικείο Φύλλο

Στη διάρκεια της συζήτησης παίζουν ζωντανή μουσική οι

Δημήτρης Περρής λαούτο, φωνή

Γιώργος Κουβαράς, κλαρίνο

Αφορμή για τη συζήτηση έδωσαν τα βιβλία του Παντελή Μπουκάλα «Όταν το ρήμα γίνεται όνομα, Η "Αγαπώ" και το σφρίγος της ποιητικής γλώσσας των δημοτικών» (Άγρα, 2016, Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου 2017) και  «Το αίμα της αγάπης, Ο πόθος και ο φόνος στη δημοτική ποίηση» (Άγρα, 2017). Τα βιβλία αυτά, αφιερωμένα στην εξαιρετική γλωσσική δημιουργικότητα της ποίησης, πρωτίστως της δημοτικής, είναι μέρος μιας σειράς με γενικότερο τίτλο   "Πιάνω γραφή να γράψω... Δοκίμια για το δημοτικό τραγούδι". Ήδη τα βιβλία είναι 4 και όταν  ολοκληρωθεί η σειρά, θα έχουν διερευνηθεί περί τα είκοσι θέματα, με την ανώνυμη ελληνική ποίηση στο κέντρο, αλλά με πυκνές επισκέψεις στην επώνυμη σε όλες τις φάσεις της, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, καθώς και στην ανώνυμη γειτονικών μας λαών. Συντροφοδότης ο κόσμος των παραδόσεων, των παραμυθιών και των παροιμιών, αλλά και της αρχαίας μυθολογίας.

«ΑΦΘΟΝΟ ΚΑΙ ΑΚΑΤΑΣΧΕΤΟ ρέει το αίμα στην επικράτεια του έρωτα, όπως τη γεωγραφεί η δημοτική ποίηση, από τις παραλογές έως τα καθαυτό ερωτολογικά τραγούδια, εκτενή ή δίστιχα. Της αγάπης τα αίματα, στη μεταφορική ή την κυριολεκτική τους χρήση, λειτουργούν σαν απόλυτο τεκμήριο της ψυχικής συγκίνησης, σαν ακράδαντο πειστήριο της πίστης και της αφιέρωσης. Και σαν αδιαμφισβήτητη μαρτυρία του ερωτικού πάθους, και των παθημάτων που αναπόφευκτα συνεπάγεται.

Ένα κόκκινο ποτάμι διασχίζει την επικράτεια της αγάπης, και με τη ροή του υπηρετεί τον μέγα στόχο: Να γίνει νόημα το αίμα. Να ειπωθούν καθαρά και να ακουστούν δίχως παρερμηνείες ιστορίες κορυφωμένων αισθημάτων, ακόμα και καταστροφικών ή αυτοκαταστροφικών. Τα υψηλά -και τι υψηλότερο από την αγάπη- θίγονται με τον τρόπο του απλού και του ταπεινού, που έχει την ισχύ να καθιερώνει και τη φαινομενική υπερβολή, εντάσσοντάς τη στον κόσμο της φυσικότητας. Τον εσωτερικό, τον ηθικό ρυθμό στα τραγούδια τον προσφέρει το αμέριστο σέβας στην ιερότητα της αγάπης.

Η ΣΕΙΡΑ ΔΟΚΙΜΙΩΝ "Πιάνω γραφή να γράψω..." πορεύεται ελπίζοντας ότι θα αντιστρατευτεί το δεύτερο μισό του στίχου που την τιτλοδοτεί, το "...και ξεγράφεται", ο οποίος απαντά σε δημοτικό τραγούδι της ξενιτιάς: "Πιάνω γραφή να γράψω και ξεγράφεται". Πρώτος σταθμός, στα τέλη του 2016, η ΑΓΑΠΩ, όπου μελετήθηκε η γλώσσα των δημοτικών, οι νοηματικά καίριες επινοήσεις της, τα τερπνά παιχνίδια, η φυσική ελευθερία της. Ο δεύτερος σταθμός, ο παρών τόμος, υποδέχεται το αίμα της αγάπης, που ρέει πλούσιο και κατακόκκινο, αποτελώντας την επαλήθευση και την επικύρωσή της. Με κέντρο το ελληνικό δημοτικό τραγούδι, το κείμενο κινείται ακτινωτά προς την ανώνυμη ποίηση των σύνοικων αλλά και των περίοικων λαών, καθώς και προς την άγνωστης πατρότητας βυζαντινή ποίηση και την επώνυμη της αρχαίας και της νεότερης Ελλάδας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του 2ου βιβλίου)

 «Τα δημοτικά τραγούδια υπέστησαν ό,τι και η αρχαιοελληνική κληρονομιά. Κινδύνεψαν να μαγαριστούν από τους ελληνοκάπηλους κιβδηλοποιούς, των δικτατορικών καθεστώτων συμπεριλαμβανομένων. Τα προστάτεψε όμως η υψηλή ποιητική τους αξία, το εσώτερο ήθος τους. Η ανάκτησή τους με τους τρόπους της ανοιχτόκαρδης αγάπης, αλλά και με τους όρους της ανοιχτόμυαλης ανάγνωσης, στηριγμένης στις μεθόδους και τα πορίσματα της επιστήμης, μόνο να μας ωφελήσει μπορεί. Και να μας τέρψει.

 …Να πω ιστορίες, αυτό θέλω: την ιστορία μιας λέξης (όπως ή λέξη αγαπώ και η μεταβολή της από ρήμα σε ουσιαστικό: η αγαπώ / ο αγαπώς), ενός μοτίβου (και το μουστάκι του έστριφτε...), ενός λογοτεχνικού τεχνάσματος (λ.χ. οι αδύνατες ευχές), συμβόλων που υπηρετήθηκαν συστηματικά από την ανώνυμη ποίηση (το μαντίλι, η ελιά σαν σημάδι του σώματος, ο αριθμός εννιά), ενός πάθους (το ενεπίγνωστο οιδιπόδειο στα δημοτικά), ενός τραγουδιού ("Κόκκιν' αχείλι φίλησα", "Η μάνα η φόνισσα" ή "Ο γυρισμός του ξενιτεμένου") ή μιας κατηγορίας τραγουδιών (της αγάπης, της ξενιτιάς ή των μοιρολογιών) τέλος, την ιστορία της σχέσης ορισμένων ποιητών μας (η συγκεκριμένων ποιημάτων τους) με τη δημοτική ποίηση…Και να πω τις ιστορίες αυτές περίπου κατά τον τρόπο των παραμυθιών: με κλαδιά και κλαδάκια να ξεφυτρώνουν σχεδόν ατιθάσευτα πάνω στον κορμό, και δίχως τον φόβο της επανάληψης. Αλλά και με την παράθεση όσο το δυνατόν περισσότερων ακέραιων τραγουδιών, ώστε να αναμοχλεύεται αποτελεσματικότερα η μνήμη του αναγνώστη. Και να φανερώνεται πλήρης στα μάτια του η ποιητική ωραιότητα». 

(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του  1ου βιβλίου)

Παντελής Μπουκάλας, βιογραφικό

 Ο Παντελής Μπουκάλας είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος, μεταφραστής και επιμελητής-διορθωτής. Γεννήθηκε στο Λεσίνι του Μεσολογγίου το 1957. Έχει εκδώσει τα βιβλία ποίησης Αλγόρυθμος, Η εκδρομή της ευδοκίας, Ο μέσα πάνθηρας, Σήματα λυγρά, Ο μάντης, Οπόταν πλάτανος, Ρήματα (Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2010) και Μηλιά μου αμίλητη, καθώς και το θεατρικό Το μάγουλο της Παναγίας: Αυτοβιογραφική εικασία του Γεωργίου Καραϊσκάκη. Επίσης έναν τόμο βιβλιοκριτικών με τον τίτλο Ενδεχομένως – Στάσεις στην ελληνική και ξένη τέχνη του λόγου, δύο τόμους υπό τον τίτλο Υποθέσεις, με επιφυλλίδες του στην Καθημερινή της Κυριακής, και τους τέσσερις πρώτους τόμους της σειράς Πιάνω γραφή να γράψω… Δοκίμια για το δημοτικό τραγούδι: 1) Όταν το ρήμα γίνεται όνομα: Η αγαπώ και το σφρίγος της ποιητικής γλώσσας των δημοτικών (Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου 2017). 2) Το αίμα της αγάπης: Ο πόθος και ο φόνος στη δημοτική ποίηση. 3) Κόκκιν’ αχείλι εφίλησα: Το ταξίδι του φιλιού και ο έρωτας σαν υπερβολή. 4) Ο Έρως και το Έθνος: Οι φυλές, οι θρησκείες και η δημοτική ποίηση της αγάπης. Α΄: Έλληνες, Βλάχοι, Μαύροι, Αρβανίτες, Τούρκοι. Έχει μεταφράσει τον Επιτάφιο Αδώνιδος του Βίωνος του Σμυρναίου, τα ποιήματα του τόμου Επιτάφιος λόγος – Αρχαία ελληνικά επιτύμβια επιγράμματα και τα Συμποτικά επιγράμματα της Παλατινής Ανθολογίας. Επίσης τους Αχαρνείς (Εθνικό Θέατρο, 2005), τον Αγαμέμνονα (ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, 2005), τις Τρωάδες (Θέατρο του Νέου Κόσμου, 2010), τον Κύκλωπα (Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, 2017), τις Θεσμοφοριάζουσες (Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, 2018), την Ιφιγένεια την εν Αυλίδι, ΚΘΒΕ, 2019, και την Ελένη του Ευριπίδη (ΚΘΒΕ, 2021)