Οι 20 μεταπολιτευτικές εκλογές.
Οι αριθμοί - εκθέτες παραπέμπουν στις υποσημειώσεις
Η εκθαμβωτική νίκη της ΝΔ συνοδευόμενη από τον κατακερματισμό και τη συρρίκνωση της αντιπολίτευσης στις εθνικές εκλογές της 25ης Ιουνίου του 20231 ήταν η 12η εν σειρά νίκη της παράταξης κατά την μεταπολιτευτική περίοδο που περιλαμβάνει 20 εκλογικές αναμετρήσεις.
Στο συνημμένο γράφημα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των 20 μεταπολιτευτικών εκλογικών αναμετρήσεων αναφορικά με την εκλογική δύναμη των δυο πρώτων κομμάτων2.
Επειδή στην εκλογική αριθμητική ισχύει το «Όπερ έδει δείξε, Ευκλείδης, Αρχιμήδης», συμπεραίνονται τα ακόλουθα:
(i) H εκλογική υπεροχή και η δημοφιλία της ΝΔ έναντι όλων των άλλων κομμάτων όπως επίσης η μεγάλη διαφορά των ποσοστών και των εδρών μεταξύ της ΝΔ (22,71%, Έδρες 110) ως πρώτου κόμματος σε σχέση με το ποσοστό του δευτέρου κόμματος (ΣΥΡΙΖΑ) και, έτι περισσότερον, σε σχέση με τις επιδόσεις της sui generis πανσπερμίας των υπολοίπων mini εκλογικών σχηματισμών (πολλοί από τους οποίους θα είναι σίγουρα διάττοντες αστέρες) είναι τω όντι εντυπωσιακή.
Τούτο συνέβη και στο παρελθόν με αποκορύφωμα την 1η εκλογική αναμέτρηση (17/11/1974) με τη ΝΔ (Κωνσταντίνος Καραμανλής) ως πρώτο κόμμα με 54,37% και έδρες 220 και την Ένωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις (Γεώργιος Μαύρος) ως δεύτερο κόμμα με 20,42% και έδρες 60. Η διαφορά τότε ήταν πολύ μεγάλη 33,95%.
(ii) H ΝΔ έχει αναδειχθεί πρώτο κόμμα 12 φορές στις 20 εκλογικές αναμετρήσεις σχηματίζοντας αυτοδύναμη μονοκομματική κυβέρνηση με εξαίρεση το 2012 όταν χρειάστηκε να γίνει η σύμπραξη με το ΠΑΣΟΚ (Α. Σαμαράς, Ε. Βενιζέλος).
(iii) Ουδέποτε η ΝΔ βρέθηκε από πλευράς εκλογικής δύναμης σε θέση χαμηλότερη από τη δεύτερη. Περιορίστηκε στη δεύτερη θέση μόνον 8 φορές και πάντοτε με μικρή διαφορά σε σχέση με το πρώτο κόμμα. Η ελάχιστη μάλιστα διαφορά (1,05%)3συνέβη στις εκλογές της 9ης Απριλίου του 2000.
(iv) Το αντίστοιχο χάσμα της εκλογικής δύναμης μεταξύ της ΝΔ και της αντιπολίτευσης στις προηγούμενες εκλογές της 21ης Μαΐου 20234 φανερώνει την παντελή αποτυχία του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής (19ες εκλογές στις 21/5/2023)5, όπως συνέβη και στο απώτερο παρελθόν6, καθώς και την αστοχία της «παγίδας» εναντίον της ΝΔ που στήθηκε από τη συγκυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με την ψήφιση του εκλογικού νόμου της απλής αναλογικής το 2016.
Θα μπορούσε κανείς να υπερθεματίσει και να ισχυριστεί ότι η παγίδα της απλής αναλογικής επέστρεψε ως boomerang και τραυμάτισε σημαντικά τους εμπνευστές ή, όπερ το αυτό, όποιος «σκάβει το λάκκο του άλλου πέφτει ο ίδιος μέσα» που λέει ο θυμόσοφος λαός.
(v) Η σαρωτική νίκη της ΝΔ στις εκλογές θαυμάστηκε έντονα στην ΕΕ αφού η ΝΔ είναι το πιο ισχυρό και συμπαγές κυβερνητικό κόμμα (από πλευράς εκλογικής δύναμης) της Ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος όπως και των άλλων Πολιτικών Ομάδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που κατάφερε να σχηματίσει αυτοδύναμη μονοκομματική κυβέρνηση με πολύ άνετη και ασφαλή πλειοψηφία εδρών στο Εθνικό Κοινοβούλιο.
Μερικά ακόμη συμπεράσματα σε συντομία είναι τα ακόλουθα:
(α) H ΝΔ είναι ιστορικά η πιο ισχυρή πολιτική δύναμη της χώρας. Διαθέτει το μεγαλύτερο κοινωνικό έρεισμα. Διατηρεί momentum πολιτικής πρωτοκαθεδρίας. Διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική σκηνή της χώρας.
Έχει κερδίσει το σεβασμό και την εμπιστοσύνη του λαού καθώς και όλων των εταίρων της Ελλάδας στο ευρωπαϊκό και στο διεθνές γίγνεσθαι συμπεριλαμβανομένης της διεθνούς καταξίωσης του προέδρου της ΝΔ και πρωθυπουργού κ. Κυριάκου Μητσοτάκη.
(β) Δεν υφίσταται πλέον δικομματισμός γιατί είναι αναιμικός, ισχνός, ανίσχυρος και καχεκτικός όταν υπάρχει τόσο μεγάλο χάσμα εκλογικής δύναμης μεταξύ της ΝΔ και των άλλων κομμάτων της αντιπολίτευσης.
(γ) Η αναιμική αντιπολίτευση δε διέθετε σοβαρό, ορθολογικό, αξιόπιστο, έγκυρο και σύγχρονο πολιτικό λόγο ούτε ήταν σε θέση να παρουσιάσει κάποια αξιόλογη, συστηματική, κοστολογημένη και ολιστική ρεαλιστική πρόταση διακυβέρνησης της χώρας.
Ούτε διέθετε ανθρώπινους πόρους με σπουδαίο portfolio, status, image, κύρος και αναγνωρισμένη πολιτική προσωπικότητα οι οποίοι θα μπορούσαν σε διεθνές και σε ευρωπαϊκό επίπεδο να προστατεύσουν και να ενισχύσουν τα συμφέροντα της χώρας και του ελληνικού λαού στο πλαίσιο του σκληρού ανταγωνισμού και του δύσκολου συσχετισμού των δυνάμεων που επικρατούν μεταξύ των κυβερνήσεων και των κρατικών ομαδοποιήσεων.
(δ) Από οικονομικής απόψεως η εκθαμβωτική νίκη της ΝΔ σηματοδοτεί τη νίκη των Trickle Down Economics (Φιλελεύθερη Ευρωπαϊκή Οικονομία με συμπερίληψη της Κοινωνικής Πολιτικής και της Πολιτικής της Εθνικής Άμυνας) σε βάρος των οπισθοδρομικών Statism Economics (Οικονομικά του Κρατισμού) τα οποία, ειδικά για την Ελλάδα, είναι συνδεδεμένα με τις «πατροπαράδοτες πελατειακές σχέσεις, τη διαφθορά, την αναξιοκρατία, τον κλεπτοκρατισμό, τη γενικευμένη παθογένεια και το διαρκές έλλειμμα επιτελεστικότητας της χώρας» στην οποία, ως γνωστόν, «ανθεί φαιδρά πορτοκαλέα, κοκκινίζει η σταφυλή και θάλλει η ελαία σύμφωνα με το ποίημα του Άγγελου Βλάχου (Η γη της Ελλάδας)».
(ε) Η αντιπολίτευση αναλώθηκε σε παλαιομοδίτικα στερεότυπα, ξεπερασμένα cliché, πεπαλαιωμένα φληναφήματα και ιδεοληπτικά fetish που ανέδυαν ανεπάρκεια, αναχρονιστική αντίληψη και démodé νοοτροπία σε συνδυασμό με συμπεριφορά που φανέρωνε ταρτουφισμό, αμετροέπεια, καυχησιολογία, κενοδοξία, ματαιοδοξία, κομπορρημοσύνη, μεγαλομανία, κλασαυχενισμό, έλλειμμα ευρωπαϊκής δαημοσύνης και οικονομικού εγγραμματισμού, αβδηριτισμό, λαϊκισμό, προκρουστισμό, ιεροεξεταστικό μανιχαϊσμό, κ.λπ. ων ουκ έστιν αριθμός!
Και αν όλα αυτά συνέβησαν την περίοδο των εθνικών εκλογών, μπορεί κανείς πολύ εύκολα να υποθέσει το τι κλαυσίγελος θα συμβεί και πόσα «μαργαριτάρια» θα ακουστούν κατά την προεκλογική περίοδο των Αυτοδιοικητικών Εκλογών α΄ και β΄ βαθμού (8 ή/και 15 Οκτωβρίου 2023) καθώς και κατά την προεκλογική περίοδο για την ανάδειξη των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (σ.σ.: οι οποίες κατά πάσα πιθανότητα θα διενεργηθούν την 9η Μαΐου 2024 κατά την οποία εορτάζεται η Ημέρα της Ευρώπης).
Συνεπώς η αντιπολίτευση πρέπει να προχωρήσει σε σοβαρό αναστοχασμό και σε ρηξικέλευθο ανασχεδιασμό εφ΄όσον με την εμφατική νίκη της ΝΔ έκλεισε ο μεταπολιτευτικός κύκλος του χθες και έχει ήδη ξεκινήσει ο μετασχηματισμός της χώρας προς μια avant-garde «μετα-μεταπολιτευτική» τάξη των πραγμάτων της οποίας καταλύτης είναι η ΝΔ.
Αλλιώς «Vae victis (ουαί τοις ηττημένοις), Titus Livius»
3+1 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΦΙΛΙΑ
ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΑΡΚΗ ΙΣΧΥ ΤΗΣ ΝΔ
1. Από ιδεολογικοπολιτικής απόψεως η ΝΔ εκφράζει το μεγάλο φάσμα του Κεντρώου, Κεντροδεξιού, Μεσαίου και Φιλελεύθερου Χώρου με σημαντική προσέλκυση μεγάλων τμημάτων της μετριοπαθούς Κεντροαριστεράς.
Συνολικά και συναθροιστικά πρόκειται για έναν ευρύτερο πολιτικό χώρο στον οποίο έχει προσχωρήσει οικειοθελώς και αυτοβούλως η μεγάλη πλειοψηφία του Δημοκρατικού Ελληνικού Λαού.
Και τούτο χωρίς να διακυβεύεται «το παραταξιακό όλον και η φυσιογνωμία» του πολιτικού οργανισμού.
2. Η ΝΔ είναι ισχυρό και εξέχον μέλος της Πολιτικής Ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος το οποίο κυριαρχεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθώς και στα Θεσμικά Όργανα της ΕΕ.
3. Με τη ΝΔ και με τη βοήθεια του ελληνικού λαού θεμελιώθηκε, δομήθηκε και αναπτύχθηκε ο Εκδημοκρατισμός της Ελλάδας.
Για παράδειγμα:
• H νομιμοποίηση του ΚΚΕ και του ΚΚΕεσωτ7.
• H καταδίκη και η ισόβια φυλάκιση των συνταγματαρχών8.
• Η Αβασίλευτη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία9.
• Το Σύνταγμα της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας (Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία)10, κ.λπ.
4. Η ΝΔ είναι η κατ΄ εξοχήν Ευρωπαϊκή Πολιτική Δύναμη της χώρας η οποία οδήγησε την Ελλάδα στον Εξευρωπαϊσμό και αυτό όχι με λόγια αλλά με πράξεις «έργω κ΄ ουκέτι μύθω, Αισχύλος».
Για παράδειγμα:
Με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή η Ελλάδα συνδέθηκε 2 φορές (πριν και μετά τη δικτατορία) με την ΕΟΚ ενώ λίγο αργότερα προσχώρησε ως ένα πλήρες κ-μ στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες11.
Επίσης ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θεμελίωσε και ανάπτυξε το Άνοιγμα στις χώρες του Ανατολικού Μπλόκ (Ostpolitik).
Με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη η χώρα εντάχθηκε στην ΕΕ (Συνθήκη Maastricht) και συγχρόνως στην ΟΝΕ (Οικονομική και Νομισματική Ένωση) με τη δέσμευση των επομένων κυβερνήσεων (όποιες και αν ήταν αυτές) να ενσωματωθούν στην Ευρωζώνη (που ήταν η τρίτη φάση της ΟΝΕ)12. Δηλαδή αυτό που έπραξε ο Κώστας Σημίτης με τη δεύτερη προσπάθεια13 (σ.σ.: εν μέσω κάποιων επιφυλάξεων για του λόγους το αληθές14)
Επίσης η Ελλάδα με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη προσχώρησε στο χώρο της Συμφωνίας του Σένγκεν15 (η οποία σήμερα αποτελεί αντικείμενο διαβουλεύσεων για μεταρρύθμιση στα Θεσμικά Όργανα της ΕΕ).
Με τον Κώστα Καραμανλή η Ελλάδα ψήφισε και επικύρωσε τη Συνθήκη της Λισαβόνας (ΣτΛ), δηλαδή τον Καταστατικό Χάρτη της ΕΕ που ισχύει και σήμερα16.
Οι Κωνσταντίνος Καραμανλής και Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είναι οι μοναδικοί δυο πρωθυπουργοί της Ελλάδας που τιμήθηκαν επίσημα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο17.
Ως επιμύθιον μπορεί κανείς να πει ότι όλα τα προαναφερθέντα ιστορικά ορόσημα του Εξευρωπαϊσμού και του Εκσυγχρονισμού της Ελλάδας είναι αποτέλεσμα των κυβερνήσεων της ΝΔ και έχουν συντελέσει στη δημιουργία του (συγκριτικά με τις άλλες παρατάξεις) εκλεκτού προφίλ της ΝΔ.
Άλλωστε, «αδύνατον τ΄ αληθές λαθείν (αδύνατο να κρυφτεί η αλήθεια), Μένανδρος».
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Υπουργείο Εσωτερικών, τελευταία ενημέρωση: 26/06/2023, Ενσωμάτωση 99,83%. 8κομματική Βουλή. Αποτελέσματα: ΝΔ 40,55% (Έδρες 158),ΣΥΡΙΖΑ 17,84% (Έδρες 48), ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ 11,85% (Έδρες 32), ΚΚΕ 7,69% (Έδρες 20), ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ 4,64%,( Έδρες 12), ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ 4,44% (Έδρες 12), ΝΙΚΗ 3,69%, (Έδρες 10), ΠΛΕΥΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 3,17%,(Έδρες 8).
Οι εκλογές διεξήχθησαν με το εκλογικό σύστημα της Κλιμακωτά Διαβαθμισμένης Ενισχυμένης Αναλογικής που νομοθέτησε η κυβέρνηση της ΝΔ Ν.4654 ΦΕΚ Α΄ 15/29-1-2020.
Το όριο για την είσοδο ενός κόμματος στη Βουλή ήταν το 3% των εγκύρων ψήφων το οποίο εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις εθνικές εκλογές της 10ης Οκτωβρίου 1993 (8ες εν σειρά). Στις εκλογές (25/6/2023) συμμετείχε για πρώτη φορά και ο Απόδημος Ελληνισμός.
[2]Για πρακτικούς λόγους δεν παρουσιάζονται οι επιδόσεις των υπολοίπων κομμάτων.
[3]ΠΑΣΟΚ (Κώστας Σημίτης) 43,79%, ΝΔ (Κώστας Καραμανλής) 42,74%.
[4] ΝΔ 40,79% (Έδρες 146),ΣΥΡΙΖΑ 20,07% (Έδρες 71), ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ 11,46% (Έδρες 41), ΚΚΕ 7,23% (Έδρες 26), ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ 4,45%. Διαφορά ποσοστών ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ 20,72% και διαφορά εδρών 75.
[5]Ν.4406/ΦΕΚ Α΄ 133/26-6-2016. Με το άρθρο 2 του Νόμου καταργήθηκε το μπόνους των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα ενώ με το άρθρο 3 διατηρήθηκε το όριο 3% για την είσοδο ενός κόμματος στη Βουλή.
[6] Το ιστορικό προηγούμενο της εφαρμογής της απλής αναλογικής στη χώρα μας δεν έχει να επιδείξει τίποτε αλλά παρά μόνον αποτυχίες. Για παράδειγμα την περίοδο 1926-1928 που ίσχυσε η απλή αναλογική οι κυβερνήσεις άλλαζαν περίπου κάθε 5 μήνες. Το 1932 επανήλθε επιφέροντας πλήρη ακυβερνησία που οδήγησε στην ανάθεση της διακυβέρνησης στον Ιωάννη Μεταξά ο οποίος μετά από λίγους μήνες επέβαλε δικτατορία. Η απλή αναλογική επέστρεψε το 1946 με αποτέλεσμα μέχρι το 1950 να ορκιστούν περίπου 10 κυβερνήσεις προτού γίνει η επαναφορά της ενισχυμένης αναλογικής το 1951.
[7] Νομοθετικό Διάταγμα 59/1974 με την κατάργηση του Α.Ν. 509/1947.
[8] Καταδίκη των πρωταιτίων της δικτατορίας για ανταρσία και εσχάτη προδοσία από το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών υπό την προεδρία του Ιωάννη Ντεγιάννη.
[9] Δημοψήφισμα 8/12/ 1974 για την κατάργηση της μοναρχίας.
[10] Σύνταγμα του 1975 της Αβασίλευτης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας (Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία). Ψηφίστηκε στις 7 Ιουνίου 1975 (άρχισε να ισχύει από τις 11 Ιουνίου 1975) από την Ε΄ Αναθεωρητική βουλή.
[11] Η αίτηση της Ελλάδας για σύνδεση έγινε στις 8/6/1959 και η Ελλάδα αποτέλεσε το πρώτο κράτος που υπέγραψε Συμφωνία Σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα των 6 ιδρυτικών κρατών μελών στις 9/7/1961 ισχύουσα από 1ης/11/1962.
H Συμφωνία Σύνδεσης πάγωσε εξαιτίας της δικτατορίας με πρωτοβουλία του Συμβουλίου της Ευρώπης ένεκα της παραβιάσεως από την Ελλάδα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).
Επανασύνδεση με Αίτημα ένταξης της Ελλάδας ως πλήρους μέλους στις 12/6/1975.
Συνθήκη Προσχώρησης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (28/5/1979, Ζάππειο Μέγαρο, Υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Ράλλης και Υπουργός Σχέσεων με τις ΕΚ Γεώργιος Κοντογεώργης) που θα ίσχυε από την 1η/1/1981.
Την επικύρωση της συμφωνίας δε ψήφισαν στη Βουλή (αποχώρησαν) το ΚΚΕ και το ΠΑΣΟΚ τελούντες υπό την επήρεια του συνθήματος «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο».
Η Ελλάδα εντάχθηκε στις ΕΚ ως το 10ο κράτος μέλος αφού στο μεταξύ η ΕΚ αποτελούνταν από 9 κ-μ στο πλαίσιο της 1ης Διεύρυνσης (Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Δανία, 1/1/1973).
[12] Υπογραφή της Συνθήκης για την ΕΕ (Συνθήκη του Maastricht, Φεβρουάριος 1992) σύμφωνα με την Έκθεση Werner και το Σχέδιο Delors υπό την πολιτική κυριαρχία του Γαλλογερμανικού Άξονα (Mitterrand και Khol).
[13] Κυβέρνηση Κώστα Σημίτη με Υπουργό Εθνικής Οικονομίας το Γιάννο Παπαντωνίου. Η Ελλάδα εντάχθηκε στη ζώνη του ευρώ την 1η/1ου/2001 ως το 12ο κράτος μέλος σύμφωνα με απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECOFIN) στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής που πραγματοποιήθηκε στην Πορτογαλία (Φέϊρα) στις 19-20/6/2000.
Η ισοτιμία μετατροπής της δραχμής σε ευρώ ορίστηκε σε: 1 ευρώ=340,750 δραχμές. Το ευρώ κυκλοφόρησε σε φυσική μορφή την 1η/1/2002.
Υπενθυμίζεται ότι η κυβέρνηση Κώστα Σημίτη το 1999 δεν πέτυχε την ένταξη της Ελλάδας στη Ζώνη του Ευρώ επειδή η χώρα δεν εκπλήρωνε τα κριτήρια της ένταξης.
[14] Οι επιφυλάξεις αφορούν στα Greek Statistics (δημιουργική λογιστική) και στα Off Market Cross – Currency Swaps με την Goldman Sacks εξαιτίας των οποίων η Ελλάδα χαρακτηρίζεται ως «Free-rider (λαθρεπιβάτης)» της Ευρωζώνης.
Θέμα το οποίο θα αναλύσουμε διεξοδικά όταν θα ξεκινήσει η εκλογική περίοδος των Ευρωεκλογών οι οποίες κατά πάσα πιθανότητα (αφού τελεί υπό συζήτηση) θα διενεργηθούν την 9η Μαΐου 2024 κατά την οποία εορτάζεται η Ημέρα της Ευρώπης.
[15] Προσχώρηση της Ελλάδας στο χώρο της Συμφωνίας Σένγκεν (6/11/1992). Αργότερα (18/2/2003) με την κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη και με Υπουργό Εξωτερικών τον Γεώργιο Παπανδρέου, η Ελλάδα συμφώνησε για τον Κανονισμό Δουβλίνο ΙΙ (343/2003) στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Σένγκεν.
[16] Η ΣτΛ υπογράφηκε στις 13/12/2007 και μετά από πολλές περιπέτειες, τέθηκε τελικά σε ισχύ την 1η/12/2009 αφού επικυρώθηκε από τα 27 τότε κράτη μέλη της ΕΕ.
[17] Στις 15/10/2013 έγινε η τελετή της ονοματοδοσίας της passerelle Constantine Karamanlis (εσωτερικής γέφυρας που ενώνει δυο κεντρικά κτίρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου) και στις 30/11/2017 έγινε η τελετή της ονοματοδοσίας της αίθουσας Constantine Mitsotakis.
Πρόκειται για δυο συμβολικές, πλην όμως, εξόχως τιμητικές εκδηλώσεις για τη χώρα μας καθώς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναγνώρισε την ανεκτίμητη συνεισφορά των δυο ηγετών στην πορεία της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης.
.jpg)
.png)
