Η Γλώσσα της Πεταλούδας

Πέμπτη 12 Σεπτεμβρίου 2024, 8:15 μμ, στο ΤΥΠΕΤ από το Cine Δράση

Πέμπτη 12 Σεπτεμβρίου 2024, 8:15’μμ, στο ΤΥΠΕΤ (Υμηττού & Πλαταιών) από το Cine Δράση

Η Γλώσσα της Πεταλούδας/ La lengua de las mariposas/Butterfly

 Ισπανία, Πολιτικό Δράμα, 1999. Διάρκεια: 96’. Σκηνοθεσία:  José Luis Cuerda. Σενάριο:;   Rafael Azcona, βασισμένο στη συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Qué Me Quieres, Amor?» του Manuel Rivas. Πρωταγωνιστούν: Fernando Fernán Gomez,  Manuel Lozano, Uxia Blanco, Gonzalo Uriarte, Alexis de los Santos, Jesús Castejón. Φωτογραφία:, Javier Salmones. Μουσική: Alejandro Amenábar.   

 Σεπτέμβρης πρώτος μήνας του φθινοπώρου. Μήνας αλλαγών, περισυλλογής, προετοιμασίας.   Το Cine Δράση επιστρέφει στο ΤΥΠΕΤ και η ώρα προβολών γίνεται χειμερινή 8:15΄μμ. Μήνας των σχολείων, των πραξικοπημάτων και των αυταρχικών καθεστώτων: 11 Σεπτέμβρη η Χιλή, 12 Σεπτέμβρη η Τουρκία (1980, Εβρέν). Έτσι για   συνέχεια  επιλέξαμε μια ταινία που έχει σχολείο και αυταρχισμό. Είναι η «Γλώσσα της Πεταλούδας» το José Luis Cuerda. Θα μπορούσαμε να μιλάμε πολύ καιρό για αυταρχικά καθεστώτα, όχι για τα ίδια τα γεγονότα, αλλά για αυτά που έλειψαν. Για ελευθερίες, αισθήσεις, σκέψεις. Για τα δάκρυα που καμιά φορά κυλούν χωρίς να τα καλέσεις. Όταν, στην πιο ακατάλληλη στιγμή, θυμάσαι ένα ποτήρι ζεστό γάλα, τη φροντίδα της μητέρας σου, το χαμόγελο ενός κοριτσιού στο δρόμο, το φιλί των αγαπημένων σου που αγνοούν αν ζεις, που και πως είσαι. Το φιλμ  προσφέρει μια κυριολεκτική και συμβολική αναπαράσταση της καταστροφικής δύναμης του πολιτικού ολοκληρωτισμού που μετατρέπει την αγάπη σε μίσος, την ελευθερία σε φυλακή και σηματοδοτεί το τέλος των χρόνων της αθωότητας ενός 7χρονου παιδιού και μιας ολόκληρης χώρας. Η ομορφιά της εικόνας, η νοσταλγική μουσική του γνωστού Μεξικανού σκηνοθέτη Alejandro Amenabar, τα ποιήματα του   Antonio Machado (1875-1939), η τρυφερότητα, η ιδανική σχέση μεταξύ δασκάλου-μαθητή και τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα των νεαρών ηρώων της ταινίας συνυπάρχουν με την υποβόσκουσα σκληρότητα, την βία και αγωνία της εποχής.

H «Γλώσσα της Πεταλούδας» διαδραματίζεται, το 1936, στη διάρκεια εκείνης της σύντομης στιγμής μεταξύ του σχηματισμού στην Ισπανία της δημοκρατικής κυβέρνησης και της έναρξης του Εμφυλίου Πολέμου. Η ταινία παρέχει ένα απαραίτητο, για το θεατή, μάθημα ιστορίας  αναφέροντας ότι η παλιά τάξη πραγμάτων της εκκλησίας, του στρατού και της μοναρχίας ανατράπηκε από μια νέα δημοκρατική κυβέρνηση, νόμιμα εκλεγμένη, η οποία στη συνέχεια ποδοπατήθηκε βίαια από τους συντηρητικούς. Ο πόλεμος που ακολούθησε ήταν γενική πρόβα  για τον Β' Παγκόσμιο, με τον Χίτλερ να δοκιμάζει τη Luftwaffe του και την ΕΣΣΔ να προμηθεύει (με το σταγονόμετρο) όπλα και πυρομαχικά την δημοκρατική πλευρά. Ήταν μια εποχή που οι Ισπανοί, σύμφωνα με τους εισαγωγικούς τίτλους διχάζονταν ανάμεσα στην επιθυμία για κοινωνική πρόοδο και τις απαιτήσεις της παράδοσης. Τόλμησαν να παραδεχτούν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις ή την έλλειψή τους και επέλεξαν  τη δημοκρατία από τον βασιλιά. Η ελευθερία τρεμόπαιξε πριν συντριβεί από μεγάλους παίκτες στην παγκόσμια σκηνή, οι οποίοι εγκατέστησαν το καθεστώς του  Φράνκο και δεκαετίες  σκληρής, απάνθρωπης δικτατορίας. Και καθώς ξεκινά το φιλμ ο Moncho ένα ευαίσθητο, παρατηρητικό 7χρονο αγόρι ετοιμάζεται για την πρώτη του μέρα στο σχολείο σε ένα χωριό της Γαλικίας. Είναι  φοβισμένο, γιατί ο μεγαλύτερος αδερφός του συχνά γυρίζει σπίτι μετά από ξυλοδαρμό. Έτσι όταν ο Don Gregorio, ο ευγενικός ηλικιωμένος δάσκαλος το καλεί στον πίνακα, το αγόρι βρέχει το παντελόνι του τρέπεται σε φυγή. Αλλά  ο δάσκαλος, ένας ελεύθερα σκεπτόμενος άνθρωπος με ανορθόδοξες ιδέες για την παιδαγωγική και την πειθαρχία, τη θρησκεία και την πολιτική  που τον κάνουν ύποπτο και ταυτόχρονα σεβαστό, τηλεφωνεί στο αγόρι. Το καλεί να επιστρέψει στην τάξη και του προσφέρει 2 δώρα: «Το νησί των θησαυρών» του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον και μια απόχη για πεταλούδες. Μια φιλία αρχίζει. Μαζί μελετούν τη φύση, ο δάσκαλος παρουσιάζει στο μαθητή τον κόσμο και τα θαύματά του. 

Η ζωή του Moncho στο σπίτι είναι χαρούμενη και αναζωογονείται από το ενθουσιώδες ενδιαφέρον του μεγαλύτερου αδελφού του για το αντίθετο φύλο. Οι αντιθέσεις εκεί περιορίζονται στις περιστασιακές διαφωνίες του πατέρα με την θρησκευόμενη, «μυστικιστική», όπως τρυφερά την αποκαλεί μητέρα.  Υπήρχαν πάντα στο χωριό σκανδαλώδη μυστικά αλλά σε γενικές γραμμές, η ζωή ήταν καλή μέχρι η φασιστική επιδρομή  να την αλλάξει για πάντα.  Τώρα είναι λιγότερο φιλικά διαιρεμένο. Πολιτοφύλακες με μαύρα καπέλα παραμονεύουν στο δάσος, αντεγκλήσεις συμβαίνουν ανάμεσα στο δάσκαλο και τον ιερέα, προϊδεάζοντας για τη διαμάχη που θα έρθει. Φυσικά, οι κύριες ανατροπές στη ζωή του αγοριού δεν είναι καθόλου πολιτικές, πρόκειται μάλλον για τα συνηθισμένα τραντάγματα και αμηχανίες της ενηλικίωσης. Ο Moncho είναι εξίσου γοητευμένος από τη φυσιολογία των ζωυφίων και τη μηχανική του ανθρώπινου φύλου την οποία παρατηρεί ενώ κατασκοπεύει, με τον καλύτερό του φίλο στα στέκια της πόλης. Θα ήταν άδικο να υπονοούμε τι συμβαίνει, εκτός από το να πούμε ότι παρέχει μια σπαρακτική εικόνα για τον τρόπο με τον οποίο ο φόβος δημιουργεί δειλούς.  Στο τέλος θέτει αυτό το δύσκολο ερώτημα στους θεατές: Θα συμπεριφερόμασταν πιο γενναία από τους χαρακτήρες στην οθόνη;   Σε ένα τόσο έντονα πολωμένο περιβάλλον, οι άνθρωποι διαλέγουν πλευρά για λόγους που δεν είναι πάντα πολιτικοί: Ο φόβος η θρησκευτική κατήχηση και η ανάγκη προστασίας των δικών του υπερισχύουν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένα από τα σπουδαιότερα πολιτικά όπλα των αυταρχικών καθεστώτων  είναι  ο φόβος. Έτσι, ετυμολογικά, δεν υπάρχει καλύτερος χαρακτηρισμός για αυτούς εκτός από τη λέξη «τρομοκράτες», αφού ο τρόμος ήταν το εργαλείο που χρησιμοποιούν για να εδραιώσουν τη δύναμή και τον παραλογισμό τους. 

O José Luis Cuerda» βασίζεται στα διηγήματα «A lingua as bolboretas», «Un saxo na neboa», «Carmina»του Manuel Rivas, κάνει  μια εξαιρετική ταινία που  συμπυκνώνει  τρεις διαφορετικές ιστορίες   και παραδίδει με επιτυχία  το συμβολικό μήνυμά του, που αφορά όλον τον κόσμο σε όλες τις εποχές. Ταινία διπλά νοσταλγική αφού φιλτράρει την ιστορία της μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Βλέπει την παιδική ηλικία ρεαλιστικά, ως κατάσταση περιέργειας και σύγχυσης, παρά ως προγενέστερη σοφία ή αγγελική αθωότητα. Αποσπά  έξι βραβεία Γκόγια στις κατηγορίες καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, μουσικής, καλλιτεχνικής διεύθυνσης και καλύτερης ερμηνείας πρωτοεμφανιζόμενου ηθοποιού, καθώς και το βραβείο καλύτερης ταινίας στο φεστιβάλ του Κλίβελαντ. 

Ο σπουδαίος Ισπανός ηθοποιός Fernando Fernán Gomez υποδύεται το δάσκαλο με απόλυτο ρεαλισμό. Κάθε λέξη και χειρονομία του σηματοδοτεί την πίστη του στη δημοκρατία, την πρόοδο και την έμφυτη τελειότητα της ανθρώπινης φύσης. Με το πάθος του για την επιστήμη και την πεισματική   πίστη στην ευπρέπεια των αγοριών που διδάσκει, προσωποποιεί την ελαττωματική, γενναία προσπάθεια σύγχρονης κοσμικής δημοκρατίας.   Ο Manuel Lozano, στο ρόλο του Moncho έχει ένα πρόσωπο με γουρλωμένα μάτια, ελαφρώς μουτρωμένο που καταγράφει έκπληξη, αμηχανία και μια σχεδόν επιστημονική διανοητική όρεξη.

Εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=JSgUBrnRpAk το  trailer